Свіршч ‘дзірачка, якая праточана чарвяком’ (Нас.). Хутчэй за ўсё, аддзеяслоўны назоўнік ад свірашчэ́ць ‘выдаваць рэзкі прарэзлівы голас’ (Ласт.), параўн. свісту́н ‘пусты арэх з дзірачкай’ (Нас., Касп.). Параўн. таксама іншае ўтварэнне ад таго ж дзеяслова — свіраст (свіра́ст) ‘рэзкі прарэзлівы гук’ (Ласт.). Гл. свірчэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надры́вісты, ‑ая, ‑ае.
Рэзкі, сутаргавы, з надрывам (у 3 знач.); прарэзлівы. Надрывісты кашаль. Надрывісты крык. □ — Іван, Іван!.. — аднекуль знізу, са снежнай замеці, пачуўся надрывісты дзявочы голас. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бры́дкасць, ‑і. ж.
Уласцівасць брыдкага. З-за пуні прагучаў прарэзлівы свіст, а за ім паляцелі ліпкія сваёй брыдкасцю абразлівыя словы... Галавач. // Нізкі, подлы, ганебны ўчынак. Другі, каб у дастатку жыць. Гатовы брыдкасць хоць каму зрабіць. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаўна́, ‑ы́; мн. жо́ўны (з ліч. 2, 3, 4 жаўны́), жо́ўнаў; ж.
Назва чорнага і зялёнага дзятла. На дрэвах пявуча перасвістваліся дразды, трашчоткамі стракаталі сарокі і час ад часу паветра раздзіраў непрыемны, прарэзлівы крык жаўны. Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тубэ́льны ‘перакананы’ (Мат. Гом.). Няясна; магчыма, звязана з польск. tubalny ‘гучны, зычны, прарэзлівы’ (Варш. сл.) з семантычным пераходам ‘гучны’ > ‘перакананы (які гучна адстойвае свае погляды)’, што, відаць, да tuba ‘музычны інструмент’, гл. туба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́вень, пе́ўня, мн. пе́ўні, пе́ўняў, м.
1. Самец курыцы.
2. перан. Пра задзірыстага чалавека, забіяку (разм.).
◊
Да пеўняў (разм.) — да світання (праседзець).
Да пеўняў або з пеўнямі (разм.) — вельмі рана, на досвітку (устаць, падняцца).
Пусціць чырвонага пеўня (разм.) — учыніць пажар, падпаліць (у 2 знач.).
|| памянш. пе́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
|| прым. пе́ўневы, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. крык.
П. голас (таксама перан.; крыклівы, прарэзлівы).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абра́злівы, ‑ая, ‑ае.
Здольны абразіць; такі, які нясе ў сабе абразу. З-за пуні прагучаў прарэзлівы свіст, а за ім паляцелі ліпкія сваёй брыдкасцю абразлівыя словы... Галавач. У жыцці.. бываюць моманты, калі мала ўсёй накопленай за гады вытрымкі, каб перажыць адну хвіліну абразлівай няёмкасці. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сверля́щий
1. прич. які́ (што) свідру́е, які́ (што) кру́ціць, які́ (што) пракру́чвае;
2. прил., перен. (о боли) прані́злівы, во́стры; (о звуке) прарэ́злівы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адамкну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1. Адчыніцца; стаць незамкнутым. Замок адамкнуўся. Дзверы адамкнуліся.
2. Адчыніць памяшканне, у якім знаходзішся; зрабіць свабодным уваход да сябе. Дзікі, прарэзлівы голас, поўны роспачы, выгукваў: — Адчыні! Адамкніся! Колас.
3. перан. Стаць даступным, магчымым для каго‑н. Спяць дзяды — ім былое абрыўкамі сніцца: адамкнуўся для іх зачараваны сад. Дудар.
•••
Рай адамкнуўся каму гл. рай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ре́зкий
1. в разн. знач. рэ́зкі;
ре́зкий ве́тер рэ́зкі ве́цер;
ре́зкая боль рэ́зкі боль;
ре́зкий тон рэ́зкі тон;
ре́зкая кри́тика рэ́зкая кры́тыка;
2. (о звуке, голосе) рэ́зкі; (пронзительный) прарэ́злівы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)