Бажа́ць ’моцна жадаць, прасіць’ (Нас.), бажа́ць (быжа́ць) ’хацець, жадаць’ (Бяльк.). Ст.-бел. бажати ’прасіць’ (Нас. гіст.: бажати о помочь). Рус. бажа́ть, бажи́ть, бажа́нить, баже́нить, укр. бажа́ти, бажи́ти, бага́ти, багну́ти, багти, багчи, польск. zabagać, чэш. bažiti se, zabahnouti. Вельмі няяснае слова. Знаходзяць сувязь з грэч. φώγω ’пяку, смажу’, ст.-в.-ням. bahhan ’пячы’. Семантычная паралель: польск. prażyć ’абпальваць, смажыць, сушыць’, pragnienie ’моцнае жаданне’; літ. garas ’выпарэнне, пара; моцнае жаданне’. Бернекер, 38; Фасмер, 1, 104–105. Іншыя версіі: 1) *bažati — каузатыў да *bežati (Остэн–Закен, IF, 22, 312 і наст.; супраць Бернекер, 38 і наст.; Ільінскі, ИОРЯС, 23, I, 127 і наст.); 2) сувязь з бог і грэч. φαγετν есці’ (Ільінскі, там жа; супраць, Фасмер, 1, 105); 3) запазычанне з цюрк. (уйгур. bakarmak ’жадаць’) неверагодна; 4) bag‑ ’жадаць’ — метатэза з *gab‑ (параўн. літ. gobėti ’жадаць, вымагаць’, gobùs ’прагны, скнара’); Петарсан, 5 і наст.; Махэк, 28, 5) сувязь з *bogatъ (*bažati ’хацець багацця’, Голуб-Копечны, 67); 6) сувязь з *bag‑ ’чырвоны, багровы’ (*bažati ’чырванець ад жадання’, Голуб-Копечны, 67; параўн. таксама Брукнер, 19). Этымалогія застаецца няяснай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́ручить сов.

1. вы́ручыць; (освободить) вы́зваліць, мног. павызваля́ць; (спасти) вы́ратаваць, мног. павырато́ўваць; (помочь) дапамагчы́;

2. (о деньгах) вы́ручыць; (торговлей — обычно) утаргава́ць; (возвратить потраченный капитал) вярну́ць; (получить) атрыма́ць;

магази́н вы́ручил де́сять миллио́нов рубле́й магазі́н утаргава́ў (вы́ручыў) дзе́сяць мільёнаў рублёў;

я свои́ де́ньги вы́ручу я свае́ гро́шы вярну́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

падне́сці сов.

1. (да каго, чаго, к каму, чаму) поднести́ (к кому, чему);

п. дзіця́ да акна́ — поднести́ ребёнка к окну́;

п. рэ́чы да цягніка́ — поднести́ ве́щи к по́езду;

2. (помочь нести) поднести́;

3. (сделать подношение) поднести́, преподнести́;

п. ду́люгруб. показа́ть шиш;

п. пілю́лю — поднести́ пилю́лю

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нельзя́ нареч. (невозможно) не́льга; (не дозволено, не следует) нямо́жна;

их нельзя́ останови́ть іх не́льга спыні́ць;

вам нельзя́ кури́ть вам нямо́жна куры́ць;

нельзя́ не согласи́ться, не призна́ть не́льга не згадзі́цца, не прызна́ць;

нельзя́ ли сде́лать э́то, помо́чь ему́ ці не́льга зрабі́ць гэ́та, дапамагчы́ яму́;

как нельзя́ як мага́;

как нельзя́ лу́чше, ху́же як мага́ лепш (як найле́пш), горш (як найго́рш);

нельзя́ сказа́ть, что́бы… не́льга сказа́ць, каб…

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

павыця́гваць сов. (о многом)

1. вы́дернуть;

2. (извлечь вставленное) вы́двинуть; (переместить, двигая вперёд — ещё) вы́тащить;

3. (занозы и т.п.) вы́тащить, вы́нуть, извле́чь;

4. (всасывая в себя, извлечь) вы́тянуть;

5. (вентилируя, устранить, удалить) вы́тянуть;

6. вы́тащить;

7. вы́тянуть, протяну́ть;

8. (растянуть в длину) вы́тянуть;

9. перен., разг. вы́тащить;

10. (помочь справиться с чем-л.) вы́тянуть;

11. (украсть) вы́тащить;

12. (с трудом получить) вы́тянуть;

1-12 см. вы́цягнуць 1-12

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́ре ср.

1. (печаль) го́ра, -ра ср.;

2. (несчастье) го́ра, -ра ср., бяда́, -ды́ ж.;

го́ре в том, что… бяда́ ў тым, што…;

3. (в сложных словах с сущ.) разг. го́ра;

го́ре-охо́тник ирон. го́ра-паляўні́чы;

го́ре мне! го́ра мне!;

к моему́ го́рю на маё го́ра, на маю́ бяду́;

уби́тый го́рем прыгне́чаны го́рам, (опечаленный) засму́чаны;

ему́ (ей) и го́ря ма́ло яму́ (ёй) і го́ра ма́ла, яму́ (ёй) хоць бы што;

го́ре от ума́ го́ра ад ро́зуму;

помо́чь го́рю дапамагчы́ го́ру;

с го́рем попола́м з го́рам папала́м;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чемII союз

1. (нежели) чым, як, ніж; (после сравн. ст. передаётся ещё конструкциями с предлогом) за (каго, што);

лу́чше по́здно, чем никогда́ посл. лепш по́зна, як (чым) ніко́лі;

она́ сде́лала бо́льше, чем он яна́ зрабі́ла больш за яго́ (чым ён);

2. (вместо того, чтобы) заме́ст таго́, каб (преимущественно в конструкциях с част. «бы»); што (як) меў (ме́ла, ме́лі); як, чым (преимущественно в конструкциях без част. «бы»);

чем бы помо́чь, он ещё меша́ет заме́ст таго́, каб дапамагчы́, ён яшчэ́ перашкаджа́е;

чем торопи́ться, вы́йдем ра́ньше што (як) ме́лі спяша́цца, вы́йдзем лепш ране́й;

3. (насколько, в какой степени) чым;

чем бо́льше, тем лу́чше чым больш, тым лепш.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́ра ср.

1. го́ре;

2. нужда́ ж.; лише́ние;

3. разг. (в сложных словах) го́ре-...;

г.-паляўні́чы — го́ре-охо́тник;

4. разг., в знач. сказ. го́ре, беда́;

г. з ім — го́ре (беда́) с ним;

і г. ма́ла — и го́ря ма́ло;

глыну́ць (ця́пнуць) г. — хлебну́ть (тя́пнуть) го́ря;

про́ста г. — су́щее (пря́мо, про́сто) наказа́ние;

г. го́ркае — го́ре го́рькое;

г. гарава́ць — го́ре горева́ть (мы́кать);

г. мне! — го́ре мне!;

на маё г. — на мою́ беду́;

(і) смех і г. — (и) смех и го́ре;

з го́рам напала́м — с го́рем попола́м;

памагчы́ го́рупомо́чь го́рю;

г. мучы́ць ды жыць ву́чыцьпосл. го́ре му́чит да жить у́чит;

у го́ры жыць ды з пе́рцам е́сціпогов. ирон. в го́ре жить и с пе́рцем есть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нужда́ ж.

1. (надобность) патрэ́ба, -бы ж.; (необходимость) неабхо́днасць, -ці ж.;

нужды и запро́сы патрэ́бы і запатрабава́нні;

испы́тывать нужду́ в ко́м-л., в чём-л. мець (адчува́ць) патрэ́бу ў кім-не́будзь, у чым-не́будзь;

без нужды́ без патрэ́бы;

в слу́чае нужды́ калі́ зда́рыцца (калі́ бу́дзе) патрэ́ба, у вы́падку патрэ́бы;

нет нужды́ няма́ патрэ́бы;

по нужде́ па неабхо́днасці;

2. (недостаток) няста́ча, -чы ж.; (бедность) бе́днасць, -ці ж.; (нищета) гале́ча, -чы ж.;

терпе́ть нужду́ цярпе́ць няста́чы;

он вы́рос в нужде́ ён вы́рас у бе́днасці (у гале́чы);

жить без нужды́ жыць бязбе́дна;

быть в нужде́ быць у бе́днасці, цярпе́ць няста́чы;

3. (затруднительное положение) ця́жкае стано́вішча; (беда) бяда́, -ды́ ж.; (несчастье) няшча́сце, -ця ср.; (горе) го́ра, -ра ср.;

помо́чь в нужде́ дапамагчы́ (памагчы́) у бядзе́ (у ця́жкім стано́вішчы);

нужды́ нет не бяда́, не ва́жна, дармо́ што;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бяда́ ж. беда́; го́ре ср.;

б. ў тым, што... — беда́о́ре) в том, что...;

як на бяду́ — как на беду́;

на маю́ бяду́ — на мою́ беду́;

не б. — не беда́;

не твая́ б.фам. не твоя́ печа́ль;

тако́й бяды́ — не велика́ беда́;

б. вялі́кая — велика́ беда́;

то́лькі тае́ бяды́! — что за беда́! бо́льше бы беды́ не́ было;

б. мала́я — го́ря ма́ло;

памагчы́ бядзе́ — го́рю помо́чь;

дале́й ад бяды́ — пода́льше от греха́;

нядо́ўга і да бяды́ — до́лго ли до беды́ (греха́);

панацэ́я ад усі́х бед — панаце́я от всех бед (зол);

сябры́ пазнаю́цца ў бядзе́посл. друзья́ познаю́тся в беде́;

б. на бядзе́ е́дзе, бядо́ю паганя́епосл. беда́ на беде́ е́дет, бедо́й погоня́ет;

б. па бядзе́ як па ні́тачцы ідзе́посл. пришла́ беда́ — отворя́й ворота́;

чужу́ю бяду́ рука́мі развяду́посл. чужу́ю беду́ рука́ми разведу́;

запа́с бяды́ не чы́ніцьпогов. запа́с карма́на не дерёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)