абня́ць сов.
1. (заключить в объятия) обня́ть;
2. перен. охвати́ть, обня́ть, объя́ть;
а. по́зіркам навако́лле — охвати́ть (обня́ть, объя́ть) взгля́дом окре́стности;
по́лымя ~няло́ ўвесь дом — пла́мя охвати́ло (о́бняло, объя́ло) весь дом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́ркий
1. я́ркі; (о пламени — ещё) зы́ркі;
я́ркий свет я́ркае святло́;
я́ркие кра́ски я́ркія фа́рбы;
я́ркое пла́мя я́ркае (зы́ркае) по́лымя;
2. перен. я́ркі, яскра́вы;
я́ркий тала́нт я́ркі та́лент;
я́ркий приме́р я́ркі (яскра́вы) пры́клад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
По́лымя ’агонь, які ўзнімаецца над тым, што гарыць’ (ТСБМ), по́лымʼе, по́ломʼе ’тс’ (ТС), сюды ж по́лань (Сл. ПЗБ), по́лынь ’тс’ (Нар. сл.), ст.-бел. поломѧ (XVI ст.). Укр. по́лумʼя, рус. поломя, по́лымя, пламя, польск. płomień, н.-луж. płomje, в.-луж. płomjo, чэш. plamen, славац. plameň, славен. plámen, серб.-харв. пла̏мен, балг. пла́мен, пла́мък, плам, ст.-слав. пламы, пламень. Прасл. *polmy, *polmenь: аснова *polmen‑ (дзе ‑men‑ — суфікс, параўн. пол ’полымя’ (Сл. ПЗБ)), ад *polti, *polěti ’палаць’ (гл. пала́ць); роднаснае літ. pelenaĩ ’попел’, лат. pę́lni ’тс’, ст.-прус. pelanno, літ. pelẽnė ’ачаг’, магчыма, таксама алб. pjalmë ’слуп пылу’ (Фасмер, 3, 273). Паводле Карскага (1, 254), формы з ‑лы‑ другасныя, у выніку аналогіі да слоў тыпу блыха́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обня́ть сов.
1. абня́ць, мног. паабніма́ць, паабдыма́ць;
2. перен. (охватить) ахапі́ць; (окутать) агарну́ць; (овладеть) апанава́ць;
пла́мя о́бняло дом по́лымя ахапі́ла дом;
обня́ть взгля́дом окре́стности ахапі́ць по́зіркам навако́лле;
3. перен. (постичь) ахапі́ць, абня́ць;
обня́ть умо́м ахапі́ць (абня́ць) ро́зумам; см. обнима́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́бухнуць сов.
1. взорва́ться;
2. (устремиться наружу) вы́рваться;
по́лымя з ды́мам ~нула з пе́чы — пла́мя с ды́мом вы́рвалось из пе́чи;
3. (внезапно возникнуть, с силой проявиться) вспы́хнуть, разрази́ться;
~нула забасто́ўка — вспы́хнула забасто́вка;
~нула вайна́ — разрази́лась война́;
4. прост. (вывалить, вылить сразу) вы́бухнуть;
в. ваду́ з вядра́ — вы́бухнуть во́ду из ведра́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́рвацца сов.
1. прям., перен. вы́рваться;
в. з рук — вы́рваться из рук;
в. з-пад прыгнёту — вы́рваться из-под гнёта;
2. (стремительно выйти наружу) вы́рваться;
по́лымя ~валася з ко́міна — пла́мя вы́рвалось из трубы́;
стогн ~ваўся з грудзе́й — стон вы́рвался из груди́;
3. (отделиться) вы́рваться, оторва́ться; (выскользнуть, выпасть) вы́дернуться;
гу́зік ~ваўся — пу́говица вы́рвалась (оторвала́сь);
цвік ~ваўся — гвоздь вы́дернулся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пыл м.
1. запа́л, -лу м.; (рвение, усердие) заўзя́тасць, -ці ж., стара́ннасць, -ці ж., шчы́расць, -ці ж.;
ю́ношеский пыл юна́цкі запа́л;
уме́рить свой пыл стрыма́ць свой запа́л;
2. (сильный жар) уст., обл. жар, род. жа́ру м.; (пламя) по́лымя, -мя ср.;
◊
в пылу́ (сраже́ния, би́твы и т. п.) у гара́чцы (бо́ю і да таго́ падо́бнае);
с пы́лу, с жа́ру з по́лымя, з жа́ру;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агарну́ць сов.
1. оку́тать;
а. пле́чы ху́сткай — оку́тать пле́чи платко́м;
2. обня́ть, охвати́ть;
а. рука́мі — обня́ть рука́ми;
3. (о заботах) одоле́ть;
4. (каго) (о чувствах) овладе́ть (кем), охвати́ть, объя́ть; погрузи́ть (во что);
5. перен. оку́тать; (мраком, тьмой — ещё) покры́ть;
ноч ~ну́ла зямлю́ — ночь оку́тала зе́млю;
6. обня́ть, охвати́ть;
по́лымя ~ну́ла ўвесь дом — пла́мя охвати́ло весь дом;
7. (разместиться вокруг) окружи́ть; обсе́сть;
8. см. абгарну́ць 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ахапі́ць сов.
1. обхвати́ть, охвати́ть;
а. рука́мі ствол дрэ́ва — обхвати́ть рука́ми ствол де́рева;
2. перен. охвати́ть; (о пламени и т.п. — ещё) обнять, объять; (взглядом — ещё) оки́нуть;
по́лымя ~пі́ла дом — пла́мя охвати́ло (о́бняло) дом;
а. по́глядам мясцо́васць — охвати́ть (оки́нуть) взгля́дом ме́стность;
3. перен. (понять) охвати́ть, пости́чь, объя́ть;
а. ро́зумам — охвати́ть (пости́чь, объя́ть) умо́м;
4. перен. (наполнить целиком) охвати́ть, овладе́ть, объя́ть;
страх ~пі́ў мяне́ — страх охвати́л меня́ (овладе́л мно́ю);
5. (включить в круг действия, влияния) охвати́ть;
а. шыро́кія слаі́ насе́льніцтва — охвати́ть широ́кие слои́ населе́ния;
6. (зайти с фланга) охвати́ть;
а. пра́вы фланг праці́ўніка — охвати́ть пра́вый фланг проти́вника
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адхілі́ць сов.
1. (в сторону) отклони́ть;
ве́цер ~лі́ў по́лымя — ве́тер отклони́л пла́мя;
2. (отодвинуть от себя) отстрани́ть;
а. галі́нку — отстрани́ть ве́тку;
3. (направить в сторону) отвести́;
а. руку́ — отвести́ ру́ку;
4. (отодвинуть что-л. прислонённое) отслони́ть;
5. (завернуть край) отогну́ть, отверну́ть;
а. ко́ўдру — отверну́ть одея́ло;
6. (устранить от участия в чем-л.) отвести́;
а. кандыдату́ру — отвести́ кандидату́ру;
7. (отказать в чём-л.) отклони́ть;
а. умо́вы пагадне́ння — отклони́ть усло́вия соглаше́ния;
8. (не принять) отве́ргнуть; отвести́;
а. план — отве́ргнуть план;
а. прапано́ву — отве́ргнуть (отвести́) предложе́ние;
9. (не допустить чего-л., помешать осуществлению чего-л.) отврати́ть, отвести́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)