неуклю́жий нехлямя́жы; нязгра́бны; няспры́тны;
неуклю́жий челове́к няўклю́да;
неуклю́жие мане́ры нязгра́бныя мане́ры;
неуклю́жая фигу́ра нязгра́бная фігу́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
недалу́га, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑лузе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм.
1. Слабы, хваравіты чалавек; інвалід. [Лятун:] — Стары я, браткі, недалугай раблюся. Што год, то горш. Лынькоў.
2. Няспрытны, няўмелы чалавек; недарэка, няўклюда. — Чаго поркаешся? От, недалуга, — гукнула Марфа знізу. — Хутчэй. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Няхлю́жы, ныхлюжый ’дрэнны, кепскі’ (брэсц., Нар. лекс.), ніўхалюжый ’няўклюды, нехлямяжы’ (Бяльк.). Гл. няўклюда; чаргаванне⇉можа мець экспрэсіўны характар, параўн. няхлюда ’няўклюда’ (Сцяшк. Сл.), формы з дадатковай вакалізацыяй, магчыма, пад уплывам халь ’дрэнь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цюхця́й, ‑я, м.
Разм. неадабр. Непаваротлівы, няспрытны, абыякавы да ўсяго чалавек; няўклюда. [Дуня:] Ды хіба з такой галавой і ў тваіх гадах можна супакоіцца на тым, што ёсць? Эх ты цюхцяй! Губарэвіч. Колькі думалася [Галіне] пра тое, што там за вясковыя хлопцы. Дзікія і дзікаватыя. Цюхцяі... Ажно на табе. Самаму першаму палец у рот не кладзі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нішкарэ́йда ’няўклюда’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Да шнараць (шкарадзь) ’дрэнь, брыда’ з рэдкім суфіксам ‑эйда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Керайша́ ’няўклюда, нязграбны чалавек’ (Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з літ. kereisä ’тс’ (там жа, 457).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Лафе́рма, лофе́рма ’лахудра, недарэка, неахайнік’ (ТС). З польск. oferma ’няўклюда, цямця-лямця’ з прыстаўным л‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абздзі́мех ’няўклюда, нязграбны чалавек’ (Карскі 2-3, 90). Паводле Карскага, да абдзі (загадны лад) і мех.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кялбу́ш ’няўклюда’, параўн. літ. kėbla, keblūšius ’хто нехлямяжы, нязграбны, няспрытны’ (Сл. паўн.-зах., 2, 597). Балтызм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Недара́йда ’неахайны чалавек; няўклюда’ (Сл. ПЗБ), неда‑ ральда ’тс’ (там жа), польск. niedorajda ’расцяпа, няўклюда’. Хутчэй за ўсё ў беларускай мове запазычанне з польскай, у якасці зыходнай формы можа быць спалучэнне адмоўя з дзеясловам doradzić ’даць рады, парадзіць’, літаральна ’чалавек, які не можа сабе даць рады’, або doraič ’параіць’ (Варш. сл., 3, 274). Непераканальныя спробы вывесці названыя словы з літ. *nedadairä (з метатэзай у беларускай мове), якое парву́ноўваецца з neapdairūs ’неабачлівы чалавек’ (Грынавяцкёне і др., LKK, 16, 1975, 184; параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, U6), або з літ. nedereivä ’расцяпа, няўклюда’ (Сл. ПЗБ, 205).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)