ары́йцы, ‑аў; адз. арыец, арыйца, м.; арыйка, ‑і, ДМ арыйцы; мн. арыйкі, арыек; ж.

1. Народы і плямёны, што гаварылі на індаіранскіх мовах, у адрозненне ад суседніх заваяваных імі народаў. У буржуазнай этнаграфіі і антрапалогіі — назва індыйцаў, іранцаў і іншых народаў, якія гавораць на мовах усходняй групы індаеўрапейскіх моў, перанесена пазней на ўсе народы, якія размаўляюць на індаеўрапейскіх мовах.

2. У расісцкай нямецкай літаратуры — прадстаўнік «вышэйшай», нямецкай расы.

[Ад санскр. arya — высакароднага.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патро́ннік, ‑а, м.

Задняя частка канала ствала ў агнястрэльнай зброі, куды ўкладваюць патрон ​1 (у 1 знач.). Рабінка, апасаючыся нямецкай пагоні, зняў з плеч карабін. Загнаў патрон у патроннік. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пясць, ‑і, ж.

Аснова кісці рукі: пяць злучаных паміж сабою костачак, ад якіх адыходзяць фалангі пальцаў. На пясці левай рукі Тараса і на сённяшні дзень відаць сляды іклаў нямецкай аўчаркі. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Аспіры́н ’ацэтылсаліцылавая кіслата’. З нямецкай праз рускую ці польскую (на захадзе Беларусі ў форме аспірына). У нямецкай з канца XIX ст. Гл. Шанскі, 1, А, 161.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

плебе́йства, ‑а, н.

1. зб. Плебеі (у 1 знач.). Мюнцэр узняўся на грэбені нямецкай рэфармацыі як правадыр і выразны інтарэсах сялянства і плебейства. Алексютовіч.

2. Плебейскае паходжанне.

3. Уст. Уласцівыя плебею манеры паводзін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

член, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Асоба (а таксама краіна, арганізацыя), якая ўваходзіць у склад якога-н. саюза, аб’яднання, групы, таварыства.

Правадзейны ч.

Нацыянальнай акадэміі навук.

Ч.

Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

2. Адна з састаўных частак якога-н. цэлага.

Ч. прапорцыі (спец.). Ч. сказа.

3. Частка цела чалавека або жывёлы (часцей пра канечнасці).

4. Тое, што і артыкль (спец.).

Азначальны ч. (напр., у нямецкай мове — der, die, das).

|| прым. чле́нскі, -ая, -ае (да 1 знач.) і чле́нны, -ая, -ае (да 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Крама́ль ’спражка’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. ням. Klammer ’тс’ (там жа, 2, 514). Новае запазычанне з нямецкай мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ На́дубель ’гэбель выбіраць канты ў дошках’ (Сцяшк. Сл.). Запазычанне з нямецкай мовы (?), другая частка выразна адлюстроўвае ням. Hebel.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэрары́зм ‘палітыка і тактыка тэрору’ (ТСБМ), праз рус. террори́зм, дзе, верагодна, з нямецкай. Паходзіць ад лац. terror ‘жах’, гл. тэрор.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Арышта́нт. З рус. ареста́нт, дастасаванага да бел. а́рышт. Параўн. таксама дыял. формы рашта́нт, рышта́нт, (а)рыштанец, раштанцюга, раштанскі (ЭШ, Янк. III) з фанетычным усячэннем пачатковага а‑, вядомыя і ў рускіх гаворках. Рус. арестант з французскай (Шанскі, 1, А, 140) ці нямецкай (Фасмер, 1, 85), адзначаецца ў 1704 (значэнне ’затрыманы’, а не ’той, хто затрымлівае’, у нямецкай пашыраецца ў XVIII ст., Клюге, 42).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)