нырца́ць
‘ныраць’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нырца́ю |
нырца́ем |
| 2-я ас. |
нырца́еш |
нырца́еце |
| 3-я ас. |
нырца́е |
нырца́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нырца́ў |
нырца́лі |
| ж. |
нырца́ла |
| н. |
нырца́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нырца́й |
нырца́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
нырца́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
паныра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Ныраць (у 1, 2 знач.) некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нырэ́ц¹, -рца́, м.
1. Скачок у ваду з галавой.
Даць нырца.
2. мн. -рцы́, -рцо́ў. Той, хто ўмее ныраць, хто добра нырае.
Майстэрства нырцоў.
3. У боксе: прыём, калі баксёр хутка прыгінаецца, каб ухіліцца ад бакавых удараў у галаву.
|| прым. нырцо́ўскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нырцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак.
Разм. Тое, што і ныраць. Хлопцы ўлетку нырцавалі, выхваляючыся адзін перад адным, хто больш прабудзе пад вадою. Сабаленка. Цемра ў нетры нор нырцуе, Навагодні дзень ідзе. А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Парына́ць, порыниць ’даваць нырца’ (Маш., 171, 174), ’спускаць, акунаць’ (ТС). Пранікненне з укр. поринити ’ныраць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нор ’птушка, што нырае’ (Касп.), таксама нур («вадзяная птушка нур», Дразд.). Гл. нырэц ’тс’, параўн. нориць ’ныраць, даваць нырца’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ны́рыць ’заглядваць, шукаючы нешта’ (калінк., Арх. ГУ), рус. нырить ’выглядваць, вышукваць, вывіжоўваць; лезці не ў сваю справу’. Гл. ныраць, праныра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ну́ртам, ну́рта ’ніцма’ (Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ). Відаць, да курыць ’падаць уніз тварам’ пад уплывам корт, курт ’глыбіня, вір’ (гл.); сюды ж нуртаваць ’ныраць, даваць нырца’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зано́рысты ’пакручасты; дрэва, якое цяжка раскалоць’ (Сл. паўн.-зах.). Магчымыя версіі: да нораў, г. зн. дрэва «з норавам»?, да нора ’дупло’?, да *норити (гл. ныраць) ’дрэва, што было патоплена’? Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́ныр’ю ’ўніз галавой’ (Сцяшк. Сл.), панікнуць ’спатыкнуцца’ (Сл.). Рус. по́ныр ’падземны паток’, ’сыход патоку ў глыб зямлі’, штыром ’нырком’, макед. напор ’месца, дзе паток сыходзіць пад зямлю’. Ад по- і ныраць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)