штоно́ч і штоно́чы, прысл.
Кожную ноч; кожнай ноччу.
Мучыцца ад бяссонніцы ш.
Ш. станавілася святлей: надыходзілі белыя ночы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раўнадзе́нства, -а, н.
Час, які бывае двойчы ў год, калі працягласць дня і ночы аднолькавыя.
Вясенняе і асенняе р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўно́чнік², -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).
Той, хто не кладзецца спаць да позняй ночы.
|| ж. паўно́чніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су́ткі, -так.
Адзінка вымярэння часу, роўная 24 гадзінам, працягласць дня і ночы.
Ехалі адны с.
|| прым. су́тачны, -ая, -ае.
Сутачная тэмпература.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
споко́йный спако́йны;
◊
споко́йной но́чи до́брай но́чы, дабра́нач;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падо́ўжыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ыцца; зак.
Стаць даўжэйшым.
Цень падоўжыўся.
Ночы падоўжыліся.
|| незак. падаўжа́цца, -а́ецца.
|| наз. падаўжэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змярка́нне, -я, н.
1. Наступленне змроку, цемнаты.
Ад світання да змяркання.
2. Прыцемкі паміж заходам сонца і наступленнем ночы.
З. ахінула ўсё навокал.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
на́нач, прысл.
1. 3 наступленнем, пачаткам ночы.
Н. сабраўся дождж.
2. Перад начным сном.
Памыцца н.
3. На начлег.
Здарожыўся хлапчук і папрасіўся н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
це́мень ж. те́мень, тьма;
ц. но́чы — те́мень (тьма) но́чи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
По́ўнач, по́ўныч, пуовночь, по́ўноч ’глыбокая ноч, сярэдзіна ночы’, ’адзін з напрамкаў свету’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Мік., Бес., Шат., Касп., Бяльк., ТС), ст.-бел. полночь ’сярэдзіна ночы’, ’напрамак свету’, полнощь ’напрамак свету’, укр. пі́вніч ’поўнач (напрамак свету, сярэдзіна ночы)’, рус. по́лночь ’поўнач (напрамак свету)’, польск. północ ’палова ночы; напрамак свету’, чэш. půlnoc ’сярэдзіна ночы’, славац. polnoc ’тс’, в.-луж. połnóc ’сярэдзіна ночы; напрамак свету’, н.-луж. połnoc ’тс’, серб.-харв. по́ноћ ’сярэдзіна ночы’, славен. pólnoč ’тс’, балг. полуно́щ ’тс’, макед. полноќ ’тс’, ст.-слав. полоумошти ’пасярод ночы’, ’поўнач’. Прасл. *polъnoltь, *polunoktь ’сярэдзіна ночы’ ад *polъ‑/polu‑ (гл. паў-) і *noktь (гл. ноч). Ужыванне назваў частак сутак для перадачы напрамкаў свету характэрнае для шэрагу індаеўрапейцах і неіндаеўрапейскіх моў, параўн. ням. Mitternacht ’поўнач (напрамак свету; сярэдзіна ночы)’ (Ніканаў, Этимология–1984, 163). Мяркуецца, назва поўнач у абодвух значэннях з’яўляецца паралельным утварэннем да сапраўднай “салярнай” назвы — поўдзень (гл.), якая аб’ядноўвала ў сваім значэнні астранамічна-часавае і геаграфічна-арыентацыйнае паняцці (Німчук, Давньорус., 47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)