склада́нчык, ‑а, м.
Разм. Складаны нож. Ножык-складанчык. □ Такога павароту Шура не чакаў, паспешліва вылажыў на дол ножык-складанчык, абоймы з патронамі, лімонку. Навуменка. [Тонік:] — У мяне аставалася толькі адна надзея: выменяць дзягу на свой стары складанчык. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плюхце́ць, ‑ціць; незак.
Разм. Плюхаць, хлюпаць. Конь — Ножык клыгаў, аступаўся, Вада пад коламі плюхцела. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запрато́рыцца, ‑рыцца; зак.
Разм. Згубіцца, падзецца дзе‑н. Ножык недзе запраторыўся. // Сысці куды‑н. далёка. Куды ж гэта дзеці запраторыліся?
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Карна́чык ’зламаны ножык’ (Бяльк.). Гл. карнач 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзюба́сты, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і дзюбаты. Дгюбастая птушка кінулася ў куст. Чорны. На паліцах, Паміж усяго — Ножык з дзюбастым бліскучым лязом. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каро́бачнік, ‑а, м.
Тое, што і карабейнік. Неяк хадзіў быў каробачнік, дык здачы не было ў каробачніка за куплены бацькам ножык-сцізорык. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Крамо́к ’ножык з кароткім ці паламаным лязом’ (Яўс.). Гл. крамай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нездага́длівы, ‑ая, ‑ае.
Няздольны хутка здагадвацца, прымаць правільнае рашэнне; някемлівы. — Дай ножык! — Навошта? — спытаў Юра. — Які ты нездагадлівы! — адказала маці, але сын ужо ўсё зразумеў. Гарбук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шкларэ́з, ‑а, м.
1. Рабочы, які займаецца рэзкай шкла.
2. Спец. Інструмент для рэзання шкла. — Гэта не ножык, гэта шкларэз. З алмазам на канцы, — гаворыць майстар. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ку́шпель ’чалавек невялікага росту’ (Цыхун). Параўн. польск. kuszpiel ’маленькі ножык’ < літ. kušpielis ’тс’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 73–74).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)