тыпавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які з’яўляецца тыпам, узорам, мадэллю для чаго‑н. Дзяржбуду .. прапанавана распрацаваць .. новыя тыпавыя праекты будынкаў бібліятэк для розных раёнаў краіны. «Звязда».
2. Які адпавядае пэўнаму тыпу, узору, мадэлі; стандартны. Тыпавы кароўнік. □ Неўзабаве Мікола падышоў да гасцініцы. Гэта быў тыпавы трохпавярховы будынак, які можна сустрэць у любым больш-менш буйным раённым горадзе. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жаўты́р, жаўту́шка ’амялушка, Bombycilla garrulus’ (Мат. Гом.). Паводле малапрадуктыўнай мадэлі назваў носьбітаў адзнак, з суфіксам ‑ыр (Сцяцко., Афікс. наз., 127) ці па прадуктыўнай мадэлі назваў носьбітаў адзнак, у тым ліку птушак на ‑ушк‑а (Сцяц., Афікс. наз., 125).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рыхце́ць ’кіпець’ (Сцяшк. Сл.). Гукапераймальнае слова, утворана па мадэлі пыхце́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Анялі́сты ’евангеліст’ (Мал.). Кантамінацыя евангеліст і анёл паводле мадэлі арганісты і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́маль прысл. ’мала, малавата’ (Юрч.). Да мал‑. Адносна словаўтваральнай мадэлі гл. вобмаль.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скучуры́жыцца ‘акачурыцца’ (Бяльк.). Ад *кучурыга, параўн. рус. кочеры́га ‘качан, храпка’ па мадэлі акачурыцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абста́віны (БРС) (неалагізм XX ст.), раней абставы (Гіст. лекс., 257) пераўтворана па мадэлі ўводзіны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паша́рак ’рад, парадак’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). Да шар ’рад’ (гл.). Утворана паводле мадэлі парадак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стара́нны, ‑ая, ‑ае.
Які адносіцца да работы, справы са стараннем; дбайны, руплівы. Старанны вучань. □ Адразу ж пацяплеў блакіт: Хвалю Вясны ўпартасць і людзей старанных, Якія будзяць раніцай зямлю І славяць мір у песнях палымяных. Калачынскі. У школьным гуртку юных тэхнікаў Андрэй быў самы старанны, ніхто не мог зрабіць такой мадэлі, як ён. Чарнышэвіч. // Які выражае стараннасць, сведчыць аб ёй. Старанная падрыхтоўка. □ На кавалку бляхі нечай стараннай рукой .. былі выпісаны акуратныя словы: «Калгас «Ленінскі шлях». Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Надзённы ’актуальны’ (ТСБМ). Паводле Баханькова (Весці АН БССР, 1981, 1, 120), «недакладная калька» са ст.-слав. насущный ’штодзённы’, параўн., аднак, утворанае па той жа мадэлі надобны ’своечасовы, патрэбны’ (< *на дабе, гл. даба, надабе), тады надзённы са спалучэння на дне, гл. дзень. Паводле той жа мадэлі ст.-слав. надневьныи, адзначанае ў Заграфскім евангеллі, якое адпавядае грэч. ἐφήμερο.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)