пралы́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Лыпаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лып, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. лыпаць — лыпнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заплю́скваць
‘лыпаць, моргаць вачыма; ззяць, мігцець; хлюпаць, плюхаць, плёскаць; гаварыць пустое’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заплю́скваю |
заплю́скваем |
| 2-я ас. |
заплю́скваеш |
заплю́скваеце |
| 3-я ас. |
заплю́сквае |
заплю́скваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
заплю́скваў |
заплю́сквалі |
| ж. |
заплю́сквала |
| н. |
заплю́сквала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заплю́сквай |
заплю́сквайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
заплю́скваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
лу́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Абл. Лыпаць. Дзіцё спакойна і нібы абыякава лупала чорнымі, як вугалькі, вочкамі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лі́псы ’вочы’ (Яўс.). Няясна (мала інфармацыі). З арго (?). Да лы́паць (?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
палы́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Лыпнуць некалькі разоў; лыпаць некаторы час. Цярэшка палыпаў вачыма, павярнуўся да аднаго, да другога, нібы бачыў іх [мужчын] першы раз. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лы́палы (абразл.) ’вочы’ (КТС, Быкаў), лы́паўкі (Сцяшк. Сл.). Да лы́паць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лып! — пра лыпанне (мсцісл., Нар. лекс.), як і польск. łyp!, з’яўляецца аддзеяслоўным утварэннем. Да лыпаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́паць 1, лу́паты, лу́патэ ’лыпаць, моргаць вачыма’ (маст., зах.-палес., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., Касп., Нас., Растарг., Гарэц., ТСБМ), ’мігацець’ (Грыг.), укр. лу́пати (очима), рус. лу́пать ’тс’, польск. łupać oczyma ’вытрэшчваць вочы’ (Ліндэ), чэш. loupati očima ’тс’ — у выніку кантамінацыі лупа 3 і лы́паць (гл.). Сюды ж лу́пацца ’плюшчыцца, лыпаць’, лу́паць очыма ’маргаць ад разгубленасці, збянтэжанасці, здзіўлення, страху’, лу́пнуць ’лыпнуць’ (ТС). Параўн. лу́па 3 (гл.).
Лу́паць 2 ’трашчаць (аб высахшай скуры)’ (Кліх), лу́пацца ’лопацца, трэскацца (аб яечках пчол)’ (Анох.), укр. лупа́тися ’лопацца, трэскацца’, чэш. lupati ’тс’. Да луп 1 (гл.) (Махэк₂, 344). Слаўскі (5, 323) мяркуе, што прасл. lupati (lupajǫ) з’яўляецца пазнейшым ітэратывам да lupiti, якое было ў ранняй прасл. мове нематываваным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лы́пкі (мн.) ’вейкі’ (смарг., Шатал.). Утворана дакладна на ўзор вейкі ад лы́паць (гл.). Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 2, 697) у смарг. лыпка бачыць запазычанне з літ. lìpė ’крышка, клапан’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)