була́т, -а і -у, М -ла́це, м.
1. -у. Даўнейшая ўзорыстая цвёрдая сталь для клінкоў.
2. -а, мн. -ы, -аў. Клінок (меч, шабля, кінжал) з такой сталі (гіст.).
|| прым. була́тны, -ая, -ае.
Б. меч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
була́т, ‑а і ‑у, М ‑лаце, м.
1. ‑у. Даўнейшая ўзорыстая высакаякасная сталь для клінкоў.
2. ‑а. Гіст. Клінок (меч, шабля, кінжал) з такой сталі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпа́га, ‑і, ДМ шпазе, ж.
Халодная колючая зброя, галоўнай часткай якой з’яўляецца прамы вузкі і доўгі клінок трохграннай, чатырохграннай або шасціграннай формы. Рыцарская шпага.
•••
Скрыжаваць шпагі гл. скрыжаваць.
[Ад іт. spada.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыко́снік ’клінок для замацавання касы’, прыко́сься ’лучок, прылада да касы, калі косяць збожжа, каб скошанае зграбалася і клалася касой у адну кучу’ (Бяльк.). Да каса́ 2 (гл.), параўн. рус. варонеж. при́кос ’клінок для замацавання ляза касы на касільне’, при́косок ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Або́ец ’клінок, якім замацоўваецца каса на касільне’ да біць. Пачатковае а‑, магчыма, не прэфіксальнага, а пратэтычнага характару (*бо́ец).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мопсік ’клінок’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). Не зусім ясна. Хіба ў сувязі з польск. mopek ’карлік’ як нешта маленькае (?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вала́шка ’халодная зброя — шабля, клінок, кінжал’ (КТС). Да валашскі < валах ’жыхар Валахіі’ (Фасмер, 1, 269; Мартынаў, Лекс. взаим., 79–80).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пяно́к ’загваздка’ (ЛА, 2). Да пень (гл.) са стратай мяккасці зычным кораня, параўн. пянёк ’невялікі пень, абрубак’, магчыма, пад уплывам кліно́к (ад клін, гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́тыркнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм.
1. Высунуцца, паказацца адкуль‑н. знутры. Вытыркнуцца з акопа. □ З-пад машыны вытыркнулася казала стрыжаная галава і гукнула: — Паветра! Лужанін.
2. Утварыць выступ; выдацца; выразна абазначыцца. Вочы ў старога сталі вялікія, круглыя, клінок барады вытыркнуўся наперад, рот раскрыўся. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маты́ка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. Насаджаны на палку каменны або драўляны клінок, які служыў у старажытнасці для апрацоўкі глебы.
2. Ручная прылада для рыхлення глебы ў форме трохвугольнай лапаткі, уздзетай на палку пад прамым вуглом. Акопваць буракі матыкаю.
•••
Ратацыйная матыка — сельскагаспадарчая машына для рыхлення глебы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)