бу́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, буд, ж.
1. Крытая скурай або брызентам карэта, брычка, воз і пад.
2. Верх над карэтай, брычкай.
3. Шалаш, будан.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Карэ́таць ’гнаць марудлівага’. Да карэта? (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дыліжа́нс, ‑а, м.
Крытая мнагамесная карэта, запрэжаная коньмі, якой карысталіся для рэгулярнай перавозкі пасажыраў і пошты да пашырэння чыгуначныя і аўтамабільных зносін.
[Фр. diligence.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запо́на, ‑ы, ж.
Пакрывала для ног у брычцы. Карэта рушыла. Сядок усміхнуўся, прыкрыў ногі запонай і адкінуў фіранку са слюдзянога акенца. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Лесапе́та (рэч., Мат. Гом.) — скажонае літаратурнае веласіпед. Заканчэнне аформлена паводле карэта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карэ́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Памянш.-ласк. да карэта.
2. Рухомая частка некаторых механізмаў, машын, апаратаў. Карэтка пішучай машынкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ландо́, нескл., н.
Чатырохмесная карэта з адкідным верхам. На адной з доўгіх стаянак на востраве Корсіка мы з Сюзанай сышлі на бераг, узялі ландо і паехалі аглядаць мясцовасць. Рамановіч.
[Фр. landau.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ландэ́рак ’бітон, посуд для малака’ (гродз., КЭС), ландэр ка ’нешта з хатняга начыння’ (Сержп. Грам.). Відавочна, злайдачае, польск. landara ’нешта вялізнае, нязграбнае’. Гэта значэнне развілося з ’крытая, вялікая нязграбная карэта’ < ’карэта для падарожжаў’. Польск. landara ез ням. Landauer (Wagen) < Landau — назва горада ў Баварыі (Варш. сл., 2, 682; Фасмер, 2, 456; Слаўскі, 4, 45). Суф. -арак па аналогіі да цабэрак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рыдва́н ’вялікая дарожная карэта’ (ТСБМ), ’дужы чалавек’ (Сцяц., Сцяшк. Сл.), ридва́нъ, ридва́нчикъ ’адкрытая лёгкая каляска’ (Нас.), ст.-бел. рыдванъ ’крыты воз’ (1582), рус. дыял. рыдва́н ’воз для снапоў’, ’калымага’, укр. ридв́ан. Слова прыйшло праз польскую мову, параўн. польск. rydwan ’карэта’, ’воз, калёсы’, з с.-в.-ням. reitwagen, нова-в.-ням. Reitwagen ’калёсы, воз’ (Булыка, Запаз., 290; Фасмер, 3, 527; Брукнер, 471).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уквэ́цаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Умазаць, упэцкаць. Уквэцаць рукаў у фарбу. □ Карэта звярнула на Мойку. За ствол голай таполі кінуўся нейкі фацэт: каб не ўквэцала брудным снегам. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)