клупа́ць
‘калупаць што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
клупа́ю |
клупа́ем |
| 2-я ас. |
клупа́еш |
клупа́еце |
| 3-я ас. |
клупа́е |
клупа́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
клупа́ў |
клупа́лі |
| ж. |
клупа́ла |
| н. |
клупа́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
клупа́й |
клупа́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
клупа́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ко́рпаць, -аю, -аеш, -ае і карпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).
1. што чым. Раскопваць, калупаць.
К. зямлю матыкай.
2. перан., што. Марудна рабіць што-н.
|| наз. ко́рпанне, -я, н. і карпа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Клупа́ць ’калупаць’ (Нас.). Гл. калупаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
длу́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
Абл. Калупаць. Стаіць гэты Кукарэка, тоўсты дзядзька, на двары фермы і ногцем зубы длубае. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пракалупа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што (разм.).
1. Калупаючы, зрабіць адтуліну ў чым-н.
П. ямку ў лёдзе.
2. і без дап. Калупаць некаторы час.
|| незак. пракалу́пліваць, -аю, -аеш, -ае і пракалу́пваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.).
|| аднакр. пракалупну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні.
пракаменці́раваць гл. каменціраваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́дплетка, ‑ткі, ДМ ‑тцы; ж. Р мн. ‑так;
Абл. Шыла для падплятання лапцей. Прыпякло — стары расшпіліў на сабе чорную картовую сарочку і зноў стаў калупаць подплеткай лапаць... Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Клупі́на ’ранка, драпіна’ (Др.-Падб., Гарэц.). Гл. калупаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кра́пштаць ’драпаць’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. krapštyti ’здзіраць’ (там жа, 2, 517). Польск. krapsztać ’калупаць у носе’. Запазычанне з літ. krapštyti ’драпаць, калупаць’ (Урбуціс, Baltistica, 5 (I), 62; Грынавецкене і інш. ZKK, 16, 179; Лаўчутэ, Балтизмы, 46).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакалупа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм.
1. Калупаючы, пашкодзіць што‑н., зрабіць непрыгодным. Пакалупаць нажом стол.
2. Калупаць некаторы час. Янка пакалупаў вялікім пальцам правай нагі пясок, спытаў: — Есці хочаш? — Хачу, — прызнаўся Адам. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́луш ’няўмека’ (Сцяц.). Няясна, магчыма, утворана з калупш, якое да калупша ’нетаропкая, марудная жанчына’, адзначана на ўсходзе (Яўс.). У такім выпадку да калупаць ’марудна рабіць што н.?’ да калупаць (гл.). Адносна семантыкі параўн. яшчэ карэліц. калупа ’маруда’, апошняе прымушае выказаць здагадку і аб магчымай экспрэсіўнай трансфармацыі слова калупа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)