мех I м.

1. (тара) мешо́к; (из рогожи) куль;

2. (мера) мешо́к;

м. мукі́ — мешо́к муки́;

м. развяза́ўся — прорва́ло;

нагавары́ць цэ́лы м. — наговори́ть с три ко́роба;

як з ме́ха — как из ро́га изоби́лия;

прапа́ў м. — на ба́цьку грэхпогов. с больно́й головы́ на здоро́вую;

эх, каб гро́шай м.погов. эхма́, ка́бы де́нег тьма;

бі́цца за пусты́ м. — дра́ться из-за пустяко́в

мех II м. мех;

кава́льскі м. — кузне́чный мех;

мяхі́ фотаапара́та — мехи́ фотоаппара́та;

сапе́ як кава́льскі м. — пыхти́т как парово́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свинья́ прям., перен. свіння́, -нні́ ж.;

подложи́ть свинью́ падлажы́ць свінню́;

понима́ть, как свинья́ в апельси́нах зна́цца (разбіра́цца), як свіння́ на саладзі́нах;

мета́ть би́сер пе́ред свиньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́ посл. каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гі;

свинье не до порося́т, ко́ли саму́ на ого́нь таща́т посл. не да парася́т, калі́ свінню́ сма́ляць;

посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол посл. пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на стол;

гусь свинье́ не това́рищ посл. мядзве́дзь каро́ве не брат; воўк саба́ку не радня́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзі́рка ж.

1. дыра́, ды́рка, отве́рстие ср.; (в одежде — ещё) проре́ха;

зашы́ць ~ку на рукаве́ — заши́ть дыру́ы́рку, проре́ху) на рукаве́;

дз. ў пло́це — дыра́ы́рка) в забо́ре;

2. только мн., перен., разг. (недостатки, нехватки) ды́ры, проре́хи;

у гаспада́рцы мно́га ~рак — в хозя́йстве мно́го дыр (проре́х);

дз. ад абара́нка — ды́рка от бу́блика;

заткну́ць ~рку — заткну́ть дыру́;

(патрэ́бна) як у мо́сце дз. — (ну́жно) как соба́ке пя́тая нога́;

хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дз. ў ро́цепосл. ка́бы не дыра́ во рту — жил бы, ни о чём не тужи́л;

ад усі́х дзі́рак за́тычкапогов. ко всем ды́ркам заты́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калі́

1. нареч., вопр. когда́;

к. ж вы пры́йдзеце? — когда́ же вы придёте?;

калі́ гэ́та бу́дзе? — когда́ э́то бу́дет?;

2. нареч. (в какое-л. время) когда́-нибудь;

ці чуў ты к. тако́е? — слыха́л ли ты когда́-нибудь подо́бное?;

3. нареч. (в будущем, не скоро) когда́-то;

к. гэ́та ён яшчэ́ прые́дзе? — когда́-то он ещё прие́дет?;

4. нареч., разг. (иногда) когда́;

к. мо́жна, к. не́льга — когда́ мо́жно, когда́ нельзя́;

5. союз временной когда́;

к. ўзышло́ со́нца, мы ўжо былі́ до́ма — когда́ взошло́ со́лнце, мы уже́ бы́ли до́ма;

6. союз условный е́сли; раз; когда́;

к. працава́ць, дык працава́цье́сли рабо́тать, так рабо́тать;

к. гля́неш з паго́рка, то ўсё ўба́чыш як на дало́ніе́сли (когда́) взгля́нешь с холма́, то всё уви́дишь как на ладо́ни;

к. не ве́даеш, не гавары́е́сли (раз) не зна́ешь, не говори́;

к. то́е было́э́то бы́ло да́вным-давно́;

як к. — когда́ как;

к. што яко́е — в слу́чае чего́;

к. ла́ска! — а) пожа́луйста; б) добро́ пожа́ловать!;

каб ды к. бе́сли бы да кабы́;

к. рак сві́сне — когда́ рак сви́стнет;

к. на то́е пайшло́ — (в знач. вводн. сл.) е́сли на то пошло́;

каб ды к. б вы́рас у ро́це грыбпогов. е́сли бы да кабы́ вы́росли во рту грибы́;

к. худ, не лезь на кутпосл. всяк сверчо́к знай свой шесто́к; по одёжке протя́гивай но́жки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свіння́ ж., прям., перен. свинья́;

дзі́кая с. — ди́кий каба́н; вепрь;

падлажы́ць ~нню́ — подложи́ть свинью́;

зна́цца (разбіра́цца), як с. на саладзі́нах — понима́ть (разбира́ться) как свинья́ в апельси́нах;

каб ~нні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. ка́бы свинье́ рога́, всех бы со све́ту сжила́;

~нні́ не да парася́т, калі́ яе́ сма́ляцьпосл. свинье́ не до порося́т, когда́ её паля́т;

пасадзі́ ~нню́ за стол — яна́ і но́гі на столпосл. посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол;

гусь ~нні́ не тава́рышпосл. гусь свинье́ не това́рищ;

сы́паць пе́рлы (бі́сер) пе́рад ~ння́міпогов. мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями;

лі́шняга і ~нні не яду́цьпогов. ли́шнего и сви́ньи не едя́т;

не дай бог ~нні́ рогпосл. бодли́вой коро́ве бог рог не даёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рог I м.

1. мн. ро́гі рог;

але́нь скі́нуў ро́гі — оле́нь сбро́сил рога́;

2. мн. рагі́ (в вилах и т.п.) рога́;

рагі́ пячны́х ві́лак — рога́ печны́х вил;

3. мн. рагі́ муз. рог;

зайгра́ць у р. — заигра́ть в рог;

сагну́ць (скруці́ць) у барано́ў р. — согну́ть (скрути́ть) в бара́ний рог;

аблама́ць ро́гі — облома́ть рога́;

браць быка́ за ро́гі — брать быка́ за рога́;

загна́ць у казі́ны р. — загна́ть в у́гол, припере́ть к стене́;

наста́віць ро́гі — наста́вить рога́;

у чо́рта на рага́х — у чёрта на рога́х (на кули́чках);

каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́;

не дай бог свінні́ рогпогов. бодли́вой коро́ве бог рого́в не даёт

рог II мн. рагі́ м. у́гол;

на рагу́ ву́ліцы — на углу́ у́лицы;

р. стала́у́гол стола́;

р. ху́сткіу́гол платка́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рот (род. ро́та, мн. раты́, -то́ў) м. рот;

разя́віць р. — рази́нуть (раскры́ть) рот;

заткну́ць р. — заткну́ть рот;

набра́ць вады́ ў р. — набра́ть воды́ в рот;

глядзе́ць у р. — (каму) смотре́ть в рот (кому);

у р. не ле́зе — в рот не ле́зет;

разжава́ць і ў р. палажы́ць — разжева́ть и в рот положи́ть;

зама́заць р. — (каму) зама́зать рот (кому);

ма́кавага зярня́тка (ма́кавай расі́нкі) у ро́це не было́ — ма́кового зёрнышка (ма́ковой роси́нки) во рту́ не́ было;

ка́плі ў р. не браць — ка́пли в рот не брать;

па́льца ў р. не кладзі́ — (каму) па́льца в рот не клади́ (кому);

слу́хаць, разя́віўшы рот — слу́шать, рази́нув рот;

бая́цца рот разя́віць — не сметь рта рази́нуть (раскры́ть);

ка́ша ў ро́це — (у каго) ка́ша во рту (у кого);

у рот не ўзяць — в рот не взять;

кла́сці ў рот — класть в рот;

р. не закрыва́ецца — (у каго) рот не закрыва́ется (у кого);

вялі́кая лы́жка р. дзярэ́погов. больша́я ло́жка рот дерёт;

чаго́ не ясі́, таго́ ў рот не нясі́посл. чего́ не ешь, того́ в рот не неси́;

на чужы́ карава́й рот не разяўля́йпосл. на чужо́й карава́й рот не разева́й;

хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дзі́рка ў ро́цепосл. кабы́ не дыра́ во рту — жил бы жил, ни о чём не тужи́л;

па барадзе́ цякло́, а ў рот не папа́лапогов. по уса́м текло́, а в рот не попа́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

даро́га ж., в разн. знач. доро́га; (о направлении — ещё) путь м.;

прасёлачная д. — просёлочная доро́га;

адпачы́ць пасля́ ~гі — отдохну́ть по́сле доро́ги;

збі́цца з ~гі — сби́ться с доро́ги (пути́);

па даро́зе наза́д — на обра́тном пути́;

ісці́ ~гай перамо́г — идти́ доро́гой побе́д;

кана́тная д. — кана́тная доро́га;

апо́шняя д. — после́дний путь;

ве́даць ~гу — знать доро́гу;

вы́весці на ~гу — вы́вести на доро́гу;

вы́йсці (вы́біцца) на ~гу — вы́йти (вы́биться) на доро́гу;

грудзьмі́ пралажы́ць (пракла́сці) сабе́ даро́гу — гру́дью проложи́ть себе́ доро́гу;

~гі разышлі́ся — пути́ разошли́сь;

даць ~гу — дать доро́гу;

забы́ць ~гу — забы́ть доро́гу;

гла́дкай ~гі — ска́тертью доро́га;

пераградзі́ць ~гу — прегради́ть путь;

заступі́ць ~гу — заступи́ть доро́гу;

збі́цца з (пра́вільнай) ~гі — сби́ться с (пра́вильного) пути́;

знайсці́ ~гу да (чыйго) сэ́рца — найти́ доро́гу к (чьему) се́рдцу;

ісці́ прамо́й ~гай — идти́ прямы́м путём;

ісці сваёй ~гай — идти́ свое́й доро́гой;

наве́сці на ~гу — наста́вить (навести́) на путь;

на даро́зе не валя́ецца — на доро́ге не валя́ется;

па даро́зе —:

а) по доро́ге, попу́тно;

па даро́зе зае́хаць у вёску — по доро́ге (попу́тно) зае́хать в дере́вню;

б) по доро́ге;

мне з ва́мі па даро́зе — мне с ва́ми по доро́ге;

в) перен. (каму з кім) по доро́ге;

сумле́ннаму рабо́тніку з гультаём не па даро́зе — че́стному рабо́тнику с ло́дырем не по доро́ге;

пайсці́ па дрэ́ннай (няпра́вільнай) даро́зе — пойти́ по плохо́му (непра́вильному) пути́;

не па даро́зе — не по доро́ге (не по пути́);

паказа́ць ~гу — (каму) а) указа́ть путь (кому); б) показа́ть приме́р (кому);

перайсці́ (перабе́гчы) ~гу — (каму) перейти́ (перебежа́ть) доро́гу (кому);

прабі́ць сабе́ ~гу — проби́ть себе́ путь;

стая́ць на пра́вільнай даро́зе — стоя́ть на ве́рном пути́;

пралажы́ць (пракла́сці) ~гу — проложи́ть доро́гу;

не знайсці́ ~гі — не найти́ доро́ги (вы́хода);

станаві́цца (стаць) папяро́к ~гі — (каму) станови́ться (стать) поперёк пути́ (кому);

туды́ (яму́) і д. — туда́ (ему́) и доро́га;

стаць на даро́зе — (чыёй) стать на доро́ге (чьей);

у адну́ ~гу — (каму з кім) по пути́ (кому с кем);

шчаслі́вай ~гі! — счастли́вого пути́!;

як гаро́х пры даро́зе — как горо́х при доро́ге;

д. жыцця́ — жи́зненный путь, доро́га жи́зни;

чо́рная ко́шка перабе́гла ~гу — чёрная ко́шка перебежа́ла доро́гу;

каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хадзі́ць несов.

1. в разн. знач. ходи́ть; (прогуливаться — ещё) проха́живаться; (многократно — ещё) ха́живать;

дзіця́ пачало́ х. — ребёнок на́чал ходи́ть;

х. па але́і — ходи́ть (проха́живаться) по алле́е;

х. ле́сам — ходи́ть ле́сом;

х. да сусе́да — ходи́ть (ха́живать) к сосе́ду;

х. на мядзве́дзя — ходи́ть на медве́дя;

х. у грыбы́ — ходи́ть по грибы́;

х. у бо́тах — ходи́ть в сапога́х;

х. на вёслах — ходи́ть на вёслах;

тут ча́ста хо́дзяць машы́ны — здесь ча́сто хо́дят маши́ны;

х. у ата́ку — ходи́ть в ата́ку;

х. пе́шкайшахм. ходи́ть пе́шкой;

х. пад сядло́м — ходи́ть под седло́м;

ве́цер хо́дзіць па ха́це — ве́тер хо́дит по ко́мнате;

падло́га хо́дзіць пад нага́мі — пол хо́дит под нога́ми;

гру́дзі хо́дзяць ад ка́шлю — грудь хо́дит от ка́шля;

у го́радзе хо́дзіць грып — в го́роде хо́дит грипп;

2. ходи́ть, дви́гаться;

чаўно́к хо́дзіць туды́ і сюды́ — челно́к хо́дит (дви́гается) взад и вперёд;

3. пасти́сь;

каро́вы хо́дзяць — коро́вы пасу́тся;

хо́дзяць чу́ткі — хо́дят слу́хи;

язы́к гла́дка хо́дзіць — язы́к хорошо́ подве́шен (приве́шен);

х. фе́ртам — ходи́ть фе́ртом;

х. як цень — (за кім) ходи́ть как тень (за кем);

х. хо́дырам — ходи́ть ходуно́м;

х. на галаве́ — ходи́ть на голове́;

х. го́галем — ходи́ть го́голем;

х. ко́зырам — ходи́ть ко́зырем;

х. па стру́нцы — ходи́ть по стру́нке;

х. у агло́блях — ходи́ть в корню́ (кореннико́м);

пад стол пяшко́м х. — под стол пешко́м ходи́ть;

далёка х. не трэ́ба — далеко́ ходи́ть не ну́жно;

х. як пад зямлёй — ходи́ть как под землёй;

х. на па́льчыках — ходи́ть на цы́почках;

х. на часа́х (на пары́) — быть на сно́сях;

па рука́х х. — по рука́м ходи́ть;

х. у запрэ́жцы — ходи́ть в упря́жке;

х. па зямлі́ — ходи́ть по земле́;

х. у пазы́чкі — одолжа́ться;

у зо́лаце х. — в зо́лоте ходи́ть;

х. з то́рбай — ходи́ть по́ миру;

хадзі́ць на за́дніх ла́пках — ходи́ть на за́дних ла́пках;

х. па ні́тачцы — ходи́ть по ни́точке;

галава́ хо́дзіць (ідзе́) кру́гам — голова́ хо́дит (идёт) кру́гом;

ваўко́ў бая́цца — у лес не х.посл. волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть;

хо́дзіць ці́ха, а ду́мае лі́хапогов. реча́ми тих, да се́рдцем лих;

хто по́зна хо́дзіць, той сам сабе́ шко́дзіцьпосл. по́зднему го́стю — ко́сти;

хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дзі́рка ў ро́цепосл. кабы не дыра́ во рту — жил бы, жил, ни о чём не тужи́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)