аклюдава́ць
‘замкнуць (замыкаць), зачыніць (зачыняць) што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
аклюду́ю |
аклюду́ем |
| 2-я ас. |
аклюду́еш |
аклюду́еце |
| 3-я ас. |
аклюду́е |
аклюду́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
аклюдава́ў |
аклюдава́лі |
| ж. |
аклюдава́ла |
| н. |
аклюдава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
аклюду́й |
аклюду́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
аклюдава́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
скута́ць
‘зачыняць, хаваць каго-небудзь, што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
скута́ю |
скута́ем |
| 2-я ас. |
скута́еш |
скута́еце |
| 3-я ас. |
скута́е |
скута́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
скута́ў |
скута́лі |
| ж. |
скута́ла |
| н. |
скута́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
скута́й |
скута́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
скута́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
запа́хиватьII несов.
1. (одежду) захіна́ць;
2. (дверь и т. п.) разг. зачыня́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ро́счын ’ростул’ (ТСБМ). Да расчыня́ць (гл.), дзе ‑чыняць/чыніць семантычна звязана з паняццем ’рабіць’ — як у балтыйскіх мовах (параўн. літ. atidarýti, лат. atdarīt). Аналагічна ўкр. розчини́ти і н.-луж. rozcyniś ’расчыніць’ ’тс’, в.-луж. rozčinić ’раз’ядноўваць, раздзяляць’. Такім чынам, семантычны пераход ’рабіць’ > ’зачыняць/расчыняць’, прадстаўлены на беларуска-ўкраінскім арэале, тэрытарыяльна звязаны з балтыйскімі мовамі, а сербалужыцкі — з германскімі дыялектамі (параўн. ням. aufmachen/zumachen ’тс’, гал. dichtmaken ’зачыняць’) (Непакупны, Связи, 86–89).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зачыня́цца несов.
1. (о двери, окне, шкатулке и т.п.) закрыва́ться, затворя́ться; захло́пываться;
2. страд. закрыва́ться, затворя́ться; запира́ться; захло́пываться; см. зачыня́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
створя́ть несов.
1. уст. (затворять створчатый предмет) зачыня́ць, счыня́ць;
2. спец. (совмещать два предмета) сумяшча́ць; см. створи́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запира́ть несов.
1. (на ключ) замыка́ць; (на крючок) зашчэ́пліваць; (затворять) зачыня́ць;
2. в др. знач. запіра́ць; см. запере́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Заве́рыч ’палка, адзін канец якой усаджаны ў вуха навоя, а другі ляжыць на падлозе, не даючы навою круціцца’ (чырв. слаб., З нар. лекс.). Польск. дыял. zawiracz ’частка красён’. Ад дзеяслова *заве́раць (< польск. дыял. zawierać ’зачыняць, замыкаць’) з суфіксам ‑ыч, які ўжываецца для ўтварэння назваў прылад (параўн. зацёрыч, скопыч, Сцяцко, Афікс. наз., 45).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́вярка ’адтуліна ў венцяры, праз якую заходзіць рыба’ (гродз., Жыв. НС). Няясна. Магчыма, звязана з верая (гл.), параўн. польск. przywierać ’прысланяць, прычыняць’ (што да *verti ’адчыняць, зачыняць’ і пад.), wierzej ’аднастворкавая брамка’ і wierzejа ’двухстворкавая брамка з дошак’, параўн. таксама ст.-польск. wierzejny ’агульны, адкрыты’. Параўн. Антропаў, Супр. чыт. III, 17. Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Вярэ́йкі, варэ́йкі ’дошкі або жэрдкі, якія выконваюць функцыю прымітыўных варот’ (хойн., Нар. сл.); ’крайнія зубы грабянёў’ (КТС). Да *‑віраць < ver‑/vor‑/vьr‑. Гэты корань маецца ў бел. абора < ob‑vora. Суф. ‑эйк‑ пашыраны ў зах.-бел. гаворках (Сцяцко, Афікс. наз., 37). Параўн. таксама чэш. zavírati ’зачыняць’, závora ’засоўка, закрутка’, závorky ’шлагбаум’, славац. vora ’агароджа’, укр. вір ’агароджа з жэрдак’, вірʼя ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)