зланцу́жыць
‘закаваць каго-небудзь у ланцугі’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зланцу́жу |
зланцу́жым |
| 2-я ас. |
зланцу́жыш |
зланцу́жыце |
| 3-я ас. |
зланцу́жыць |
зланцу́жаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зланцу́жыў |
зланцу́жылі |
| ж. |
зланцу́жыла |
| н. |
зланцу́жыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зланцу́ж |
зланцу́жце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
зланцу́жыўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зако́ўваць несов., в разн. знач. зако́вывать; см. закава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заку́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; ‑куём, ‑куяце; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і закаваць. Няма гэткіх путаў, якімі б закулі свабоду. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кандалы́ кайданы́, -но́ў ед. нет, кайда́ны, -наў ед. нет;
закова́ть в кандалы́ закава́ць у кайда́ны́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закава́ны і зако́ваны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад закаваць.
2. у знач. прым. Абабіты, акуты металам. Цяпер па закаванаму акну бачыў: спадзяецца не было на што. Кандрусевіч.
3. у знач. наз. закава́ны, ‑ага, м. Пакароны народ, зняволены чалавек. Ходзіць май па свеце, Сонцамі ірдзіцца, Закаваных, спячых Кліча ўстаць, збудзіцца. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кайданы́, ‑о́ў і кайда́ны, ‑аў; адз. няма.
У дарэвалюцыйнай Расіі і капіталістычных краінах — злучаныя ланцугом жалезныя кольцы, якія надзяваюцца на рукі і ногі тых, хто абвінавачваецца ў цяжкіх злачынствах. Закаваць у кайданы. □ Адвага або мёд п’е або кайданы трэ. Прыказка. // перан. Пра тое, што звязвае чалавека, пазбаўляе яго свабоды. Кайданы рабства. □ Дзяды нашы білі драпежнікаў прускіх, Не даўшы надзець на сябе кайданы. Броўка.
[Ад араб. kajdāni — путы, кайданы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сту́калка ‘гульня ў пераганкі’ (гродз., Нар. словатв.). Да стукаць ‘стукаць’, тут ‘адзначаць сваё першынства стуканнем’: хто жывей прыбяжыць, прыстукаецца (Нар. словатв.). Параўн. засту́каць ‘застаць на месцы’, сінонім закава́ць ‘дакрануцца да гульца ці да “кону” рукой пры гульні ў жмуркі, хованкі і інш.’ (там жа). Відаць, не звязана непасрэдна з сту́каўка ‘адзін з відаў азартнай гульні ў карты’ (ТСБМ), а таксама з рус. сту́калка, польск. stukałka ‘тс’, што, паводле Трубачова (Труды, 1, 797), з’яўляецца калькай ням. Pochspiel ‘тс’, ад pochen ‘стукаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цепь ж.
1. в разн. знач. ланцу́г, -га́ м.;
желе́зная цепь жале́зны ланцу́г;
я́корная цепь я́карны ланцу́г;
посади́ть на цепь пасадзі́ць на ланцу́г;
цепь собы́тий перен. ланцу́г падзе́й;
цепь доказа́тельств перен. ланцу́г до́казаў;
цепь управле́ния ж.-д. ланцу́г кірава́ння;
электри́ческая цепь физ. электры́чны ланцу́г;
цепь гор ланцу́г гор;
2. (оковы) ланцугі́, -го́ў ед. нет, кайданы́, -но́ў ед. нет;
закова́ть в це́пи закава́ць у ланцугі́ (кайданы́);
разорва́ть це́пи перен. разарва́ць ланцугі́ (скі́нуць кайданы́).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ланцу́г, -га́ м.
1. в разн. знач. цепь ж.;
узя́ць саба́ку на л. — посади́ть соба́ку на цепь;
электры́чны л. — электри́ческая цепь;
стралко́вы л. — стрелко́вая цепь;
л. гор — цепь гор;
л. падзе́й — цепь собы́тий;
2. только мн., прям., перен. це́пи; око́вы, пу́ты;
закава́ць у ~гі́ — закова́ть в це́пи;
~гі́ ра́бства — це́пи (око́вы, пу́ты) ра́бства;
◊ як з ~га́ сарва́ўся — как с цепи́ сорва́лся;
і на ~гу́ (~го́м) не заця́гнеш — и на арка́не не зата́щишь;
на ~гу́ не ўтрыма́ць — на це́пи не удержа́ть;
узя́ць на л. — взять на цепь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)