стро́іцца¹, стро́юся, стро́ішся, стро́іцца; незак. (разм.).
1. Мець намер, збірацца.
Дзядзька строіўся будаваць хату.
2. Прыбірацца ў прыгажэйшае адзенне (разм.).
Дзяўчаты строіліся ў святочныя сукенкі, круціліся перад люстэркам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
карчакава́ты, -ая, -ае.
1. 3 вялікай колькасцю карчоў; карчысты (разм.).
Карчакаватая дарога.
2. Пра чалавека, яго постаць: каржакаваты (разм.).
Тоўсты, к. дзядзька сядзеў на ганку.
|| наз. карчакава́тасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вуй 1 ’дзядзька па маці’ (Янк. БП, 537); ’дзядзька’ (Сцяшк. МГ), ву́йко ’дзядзька, брат маці’ (Бесар.), укр. ву́йко ’дзядзька, брат бацькі’, рус. уй, вуй ’дзядзька, брат маці’, польск. wuj, wujek, чэш. ujec, славац. ujec, ujko, ujo, в.-луж. wuj, н.-луж. hujk, балг. вуйка́, ву́йко, ву́йчо, макед. вујко, серб.-харв. у̏ја̄к, у̏јац, славен. ujěc. Прасл. *ujь — дакладны адпаведнік ст.-прус. awis ’дзядзька’; параўн. таксама літ. avúnas ’дзядзька’, гоц. awō ’баба’, ст.-в.-ням. ô‑heim, ст.-ісл. aue ’пляменнік’, лац. avus ’дзед’, avunculus ’дзядзька’, якія ўзыходзяць да і.-е. *au̯os (au̯i̯os?) (Младэнаў, 74; Фасмер, 4, 155; Махэк₂, 668; Трубачоў, История терм., 81 і наст.; БЕР, 1, 198; Брукнер, 637; Шаур, Etymologie, 47; адносна суфікса ‑jь гл. Слаўскі, SP, 1, 8 і наст.).
Вуй 2 выкл. ’ой’ (Шат.). Гл. уй ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дя́дя дзя́дзька, -кі м., мн. дзядзькі́, -ко́ў; детск. дзя́дзя, -дзі м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разва́жны, -ая, -ае.
1. Якому ўласціва развага, роздум; разважлівы.
Дзядзька — чалавек р.: спачатку падумае, а потым скажа.
2. Які змяшчае ў сабе павучанне, параду і пад.
Разважнае слова.
3. Спакойны, паважны, размераны.
Ісці разважным крокам.
|| наз. разва́жнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дя́дюшка ласк. (дядя) дзя́дзька, -кі м.; (при обращении) дзя́дзечка, -кі м., дзя́дзюхна, -ны м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кві́та в знач. сказ., разг. квит, кви́ты;
◊ і к., дзя́дзька Мікі́та! — и всё тут; и никаки́х!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзя́дзькаў
1. дя́ди, дя́дин;
дз. дом — дом дя́ди, дя́дин дом;
2. уст. дя́дькин;
1, 2 см. дзя́дзька 1, 4
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзя́дзечка, ‑і; Р мн. ‑чак; м.
Ласк. да дзядзька (звычайна пры звароце). — А, дзядзька! дзядзечка, саколік! Насып мне ягад у прыполік! Колас. — Вы, дзядзечка, шапку забыліся, наце! — Яму празвінеў галасок хлапчаняці. Арочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спрут ‘гібель’: на спруты ‘на чорта’ (беласт., Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 57), спру́та ‘смерць; халера’ (Сцяц. Сл.), ‘пагібель’ (кам., ЖНС). Адваротны дэрыват ад спруці́цца ‘памерці’ (ТС), ‘стаць пруткім’ (Стан.). Гл. прут, апруцянець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)