прижива́льщик уст. нахле́бнік, -ка м.; (дармоед) дармае́д, -да м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захрыбе́тнік, ‑а, м.
Разм. пагард. Той, хто жыве на чужы кошт; дармаед. У .. вобразе [Хурса] раскрыты тыповыя рысы капіталістычнага драпежніка, захрыбетніка, які багацеў на крыві людзей. Казека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рызыдава́ць ’самаўладнічаць’ (Цых.). Паланізм, параўн. польск. rezydować ’быць, знаходзіцца’, ’мець рэзыдэнцыю’, rezydent ’рэзідэнт’, уст. ’нахлебнік, дармаед’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Баўтру́к ’абжора, дармаед’ (Касп.), Баўтрамей (уласн. імя) (Нас.), ’непаваротлівы хлопчык, які толькі капрызіць’ (Нас.), баўтрю́к ’нехлямяжы, таўстапузы чалавек’ (Нас.), баўтру́с ’непаваротлівы, свавольны хлопчык’ (Нас.). Рус. дыял. бавтрю́к ’бялізны чалавек; гультай, дармаед’ (смал.). Параўн. і ўкр. прозвішча Бовтру́к. Ад уласнага імя Баўтрамей (так Нас.), скарочаныя формы якога давалі розныя пейаратыўныя назвы (параўн. Брукнер, 15).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лушчэнік ’пястун’ (шчуч., Сцяшк. Сл.). Відавочна, скарочаная форма з польск. łuszczybochenek ’дармаед, гультай’ (Слаўскі, 5, 367), пры ад’ідэацыі лашчыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паразі́т, -а, М -зі́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Арганізм (расліна або жывёліна), які жыве на паверхні або ўсярэдзіне другога арганізма і корміцца за яго кошт.
2. перан. Той, хто жыве з чужой працы, дармаед (пагард.).
|| ж. паразі́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так (да 2 знач.).
|| прым. паразі́тны, -ая, -ае (да 1 знач.) і паразі́цкі, -ая, -ае (да 2 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Музаве́р ’дармаед’ (Ян.). З рус. музавер, музовер ’бязбожнік, ліхадзей’, якое з тур.-араб. müzevvir ’хлус, кручкатвор’ (Міклашыч, 205; Фасмер, 3, 5).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паразі́т ’расліна або жывёліна, якая жыве на паверхні або ў сярэдзіне іншага арганізма і корміцца за яго кошт; той, хто жыве з чужой працы; дармаед’ (ТСБМ). Ст.-бел. параситъ (пасоритъ) ’дармаед’, 1622 г. < ст.-польск. parazyt, pasorzyt < лац. parasītus, грэч. παράσιτος (Булыка, Лекс. запазыч., 127). Сучаснае бел. слова, відаць, праз рус. парази́т, якое праз ням. Parasit або франц. parasite ўзыходзіць да той жа лацінскай крыніцы (гл. Фасмер, 3, 203).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нахле́бник уст.
1. (приживальщик) нахле́бнік, -ка м.; (дармоед) дармае́д, -да м.;
2. (столовник) сталаўні́к, -ка́ м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Легкабы́т ’гультай’ (добр., Мат. Гом.). Складаны назоўнік, утвораны ад прыслоўя лёгка і асновы дзеяслова быць (> бь/г-). Параўн. аналагічна бел. легкадум, ветрагон, рус. перм. легкостай, а таксама блізкае краснадар. легкобытник ’гультай, дармаед’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)