уступа́льны, ‑ая, ‑ае.
У граматыцы — які выражае ўступку, дапушчэнне, процілеглую ўмову. Уступальны злучнік. Даданы ўступальны сказ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хай.
1. часц. Выражае заклік, пажаданне (разм.).
Хай жыве дружба!
2. часц. Выказвае дапушчэнне.
Хай едзе, калі хоча.
Хай так!
3. злуч. Ужыв. ў даданых сказах з уступальным значэннем.
Хай я памыліўся, але памылку гэту я выправіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
предположе́ние ср. меркава́нне, -ння ср.; (догадка) здага́дка, -кі ж.; (допущение) дапушчэ́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пастула́т, ‑а, М ‑лаце, м.
Кніжн. Зыходнае палажэнне, дапушчэнне, якое прымаецца без доказу. — Калі ласка, — сказаў Алесь. — Я проста ўдакладніў некаторыя не зусім... пэўныя пастулаты пана. Караткевіч. [Нада:] — Усе пастулаты, ураўненні, формулы зліваюцца ў кашмарную каламуць. Шамякін.
[Лац. postulatum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гіпо́тэза, ‑ы, ж.
Прапанаванае для тлумачэння якіх‑н. з’яў навуковае меркаванне, ісціннасць якога яшчэ не даказана доследным шляхам. Гіпотэза аб касмічных гасцях Зямлі хвалявала калісь многіх вучоных і даследчыкаў, выклікала гарачую дыскусію. А потым паступова на яе забыліся. Шыцік. // Усякае меркаванне, дапушчэнне, здагадка.
[Ад грэч. hypóthesis — меркаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ле́жны ’пахілы’ (Сцяшк. Сл.). Нягледзячы на магчымасць прасл. рэканструкцыі (!!!егьnъ}ь < ležati, legii ±ьnъ]ʼь) і дапушчэнне рэліктавае^ слова, яго фактычная старажытнасць застаецца няяснай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наця́жка, ‑і, ДМ ‑жцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. нацягнуць (у 1 знач.) і стан паводле дзеясл. нацягнуцца (у 1 знач.).
2. Неправамернае дапушчэнне чаго‑н. У .. рабоце сустракаюцца часамі нацяжкі, надуманыя паралелі. Івашын. Алесь пацяшае.. [маці], часамі з горкай нацяжкай, што Толя напэўна жывы — ён ваюе і прыйдзе. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імаве́рнасць, ‑і, ж.
Аб’ектыўная магчымасць ажыццяўлення чаго‑н., ступень ажыццявімасці. Імавернасць падзей. // Ступень абгрунтаванасці, упэўненасці ў праўдападобнасці або ажыццявімасці чаго‑н.; верагоднасць, дапушчальнасць. Такое дапушчэнне набывае тым большую імавернасць, што дыплом доктара медыцыны Скарына атрымаў у Італіі і мог быць таму прынят у Празе пазней за італьянскага батаніка. Алексютовіч.
•••
Тэорыя імавернасцей гл. тэорыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бада́й (разм.).
1. часц. Ужыв. для выказвання нядобрых пажаданняў, праклёнаў.
А б. ты прапаў!
2. пабочн. сл. Выказвае дапушчэнне якой-н. магчымасці, схільнасць згадзіцца з чым-н.
Па багацці ўбораў няма б. прыгажэйшай пары года, як восень.
3. прысл. Амаль.
Тут некалі корчмы стаялі б. праз кожныя дзесяць кіламетраў.
◊
Бадай ці не... — падобна на тое, што.
Бадай што —
1) магчыма што, відаць што.
Бадай што я з вамі згодзен;
2) амаль, амаль што.
Мы ўжо праехалі бадай што паўдарогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мле́віцца ’думацца, здавацца, уяўляцца’ (паўн.-усх., КЭС). Да прасл. mьněti (Фасмер, 2, 633). Параўн. рус. мниться, ст.-рус. мьнѣние ’падазрэнне, дапушчэнне’, вяц. мле́нье ’тое, што здаецца, уяўляецца’. Мена мн‑ > мл‑ і ў балг. мля, мня ’мяркую’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)