варката́ць, ‑коча; незак.

1. Муркаць (пра ката).

2. Буркаваць. На хібах стрэх, на вешалах пад стрэхамі хат варкаталі галубы. Гартны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

го́луб, -а, мн. галубы́, галубо́ў, м.

Птушка сямейства галубіных пераважна з шаравата-блакітным ці белым апярэннем і вялікім зобам.

Дзікі г.

Г. міру (відарыс белага голуба як сімвал міру).

|| памянш. галубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.

|| прым. галубі́ны, -ая, -ае.

Галубіныя гнёзды.

Галубіная пошта.

Галубіная душа (перан.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

узві́цца, узаўю́ся, узаўе́шся, узаўе́цца; узаўёмся, узаўяце́ся, узаўю́цца; узві́ўся, -ві́лася, -ло́ся; узві́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наматацца.

Ніткі ўзвіліся на шпульку.

2. Узляцець увысь, падняўшыся, закруціцца, закружыцца.

Узвіліся галубы.

Узвіўся клубок агню.

3. перан. Прыйсці ў раздражнены стан (разм.).

|| незак. узвіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

варкава́ць, ‑куе; незак.

Тое, што і буркаваць. Было чуваць, як на страсе варкуюць галубы. Алешка. Яна [маці] з ім [сынам] ціхенька варкуе — Няхай гудзе, смачней засне. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падзяўбці́, ‑дзяўбу, ‑дзяўбеш, ‑дзяўбе; ‑дзяўбём, ‑дзеўбяце; пр. падзёўб, ‑дзяўбла, ‑дзяўбло; зак., каго-што.

1. Здзяўбці ўсё (пра птушак). Падзяўблі галубы ўвесь корм.

2. Дзяўбці некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

надхма́р’е, ‑я, н.

Месца, прастора над хмарамі. Выглянуў месяц з надхмар’я. А. Александровіч. У надхмар’і дзесь раўлі маторы, мільгацелі ў дыме галубы. Русецкі.

•••

Лунаць у надхмар’і гл. лунаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

го́луб, ‑а; мн. галубы, ‑оў; м.

1. Дзікая або паўсвойская птушка, звычайна з шызым ці белым пер’ем (водзіцца амаль ва ўсіх краінах свету). Лясны голуб. Паштовыя галубы. Разводзіць галубоў.

2. (звычайна пры звароце, часта ў клічнай форме голубе). Разм. Ласкавая назва мужчыны. — Мартыне, мой голубе! вырваўся ты з панскай няволі. Колас. А мой міленькі, голуб сізенькі, коніка сядлае. З нар.

•••

Голуб міру — малюнак белага голуба як сімвал міру.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пазалята́ць, ‑ае; зак.

1. Заляцець, апынуцца дзе‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Птушкі пазаляталі далёка.

2. Уляцець куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Галубы пазаляталі ў двор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

панадзіма́цца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.

1. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Надзьмуцца паветрам, газам — пра ўсё, многае.

2. Натапырыўшыся, скурчыцца (пра птушак). Панадзімаліся галубы на холадзе.

3. перан. Пакрыўдзіцца — пра многіх. Хлапчукі панадзімаліся.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чырванакры́лы, ‑ая, ‑ае.

З чырвонымі крыламі. Над калонамі ўзляцелі галубы — белыя, чырванакрылыя, жаўтахвостыя. Карпаў. // Які мае чырвоную зорку на крылах (пра савецкія самалёты). Чырванакрылы бамбавоз Расплатаю навіс... Гарыць адзін, за ім другі І трэці эшалон. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)