Жы́чыць ’жадаць, віншаваць’ (Нас., Сцяшк. МГ, Колас). Рус. дыял. варонеж. жи́чить ’пазычаць’, разан. ’наказваць’, укр. дыял. жи́чити ’жадаць, віншаваць’, польск. życzyć ’прагнуць, жадаць камусьці ці сабе; віншаваць’, в.-луж. žičić ’забяспечваць, даць, дазваляць’, н.-луж. žycyś ’даваць, дазваляць, віншаваць’, чэш. дыял. žičiti ’жадаць, віншаваць’, славац. žičiť ’тс’. Ст.-бел. жичити, зычити (1526 г.), ст.-рус. зычити (1567 г.) у польскіх справах. Паводле Брукнера, 669; Голуба–Копечнага, 305; Махэка₂, 498, *požitčiti (> pożyczyć) ад požitek ’польза, карыстанне’, адкуль (шляхам зваротнага словаўтварэння?) і życzyć. Бел., паводле Пальцава (Бел. лекс., 130), Булыкі (Запазыч., 114), з польск. яшчэ у XVI ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віта́ць, віта́ю (БРС, Нас., Бяльк., Шат., Грыг., Гарэц., Мядзв.). Рус. вита́ть ’віншаваць; лунаць’, укр. віта́ти ’віншаваць; прымаць гасцей; заходзіць’, ст.-слав. витати ’жыць, знаходзіцца’, польск. witać, чэш. vítati, славац. s(vítať), в.-луж. witać, н.-луж. witaś ’віншаваць’. Сюды ж польск. zawitać і чэш. zavítati ’зайсці’, якое Махэк₂ (692) беспадстаўна аддзяляе ад vítati ’віншаваць’. Да гэтага ж дзеяслова рус. обита́ть, ст.-слав. обитати (< *обвитати, Фасмер, 3, 101). Слова роднаснае літ. vietà ’месца’, лат. vìeta ’тс’, pavietât ’мець жыллё’ (Праабражэнскі, 1, 85; Брукнер, 625; Фасмер, 1, 321). Першапачатковае значэнне ’жыць, знаходзіцца’, пазней на яго аснове развілося значэнне ’гасціць, знаходзіць прытулак’ і потым ’гасцінна сустракаць, віншаваць’, магчыма, пад уплывам віншавальнай формы *vitajь ’будзь з намі, застанься ў нас’ (Рудніцкі, 1, 400; Шанскі, 1, В, 109). Літ. vitóti ’віншаваць, прымаць гасцей’ з польск. (Скарджус, Slav., 239).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віншава́нне ’вітанне, слаўленне каго-небудзь з выпадку радаснай падзеі’ (КТС, БРС, Нас., Шпіл.). Іменнае ўтварэнне ад дзеяслова віншаваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узнагаро́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад узнагародзіць.
2. у знач. наз. узнагаро́джаны, ‑ага, м.; узнагаро́джаная, ‑ай, ж. Той (тая), хто атрымаў узнагароду. Усе кінуліся віншаваць узнагароджаных. Ціснулі рукі, абдымалі, цалавалі. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што.
1. Звяртацца да каго-, чаго-н. з прывітаннем.
В. знаёмага.
В. дэлегатаў канферэнцыі.
В. гасцей.
Вітаю вас!
2. перан. Ухваляць, выказваць адабрэнне чаго-н.
В. прапанову.
3. Віншаваць.
В. з надыходзячым святам.
|| зак. павіта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і прывіта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. віта́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Віншавальнік ’той, хто віншуе’ (БРС). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад віншаваць (гл.) і суф. ‑льнік, які служыць для абазначэння асоб паводле іх дзейнасці або схільнасці да якога-небудзь дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праздра́віць ’павіншаваць’, ’вылаяць’ (Юрч.), праздраўляць ’віншаваць’ (Мат. Маг.; ветк., Мат. Гом.). Вуснае запазычанне народнага рус. проздравить ’павіншаваць’ < поздравить, апошняе запазычана з ц.-слав. (Фасмер, 3, 303). Гл. здаровы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пшані́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да пшаніцы. Пшанічная салома. □ Як туман,.. мігаюць [лясы] за аўсяным і пшанічным полем. Чорны. // Зроблены, прыгатаваны з зерня пшаніцы. Пшанічная мука. Пшанічны хлеб. □ Віншаваць са шчасцем пойдуць маладых, Каравай пшанічны панясуць да іх. Кляўко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
веліча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго.
1. Называць па імені і па бацьку, па званню і пад. Памочнік саліднага дзядзькі ўважліва і пільна паглядзеў на зайшоўшага чалавека і вельмі сур’ёзна пацікавіўся, як падарожнага завуць-велічаюць. Вірня.
2. Уст. Віншаваць песнямі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
малады́, -а́я, -о́е.
1. Юны, які не дасягнуў сталага ўзросту.
Маладое пакаленне.
2. Уласцівы маладому ўзросту, маладым людзям.
М. задор.
Маладая душа.
3. Які нядаўна пачаў расці, існаваць, нядаўна ўтварыўся.
Маладое дрэўца.
4. Які нядаўна вырас, свежы.
Маладая бульба.
5. Нядаўна прыгатаваны (аб напітках, прадуктах).
Маладое піва.
6. у знач. наз. малады́, -о́га, м., малада́я, -о́й, ж., мн. малады́я, -ы́х. Жаніх і нявеста пасля заручын і ў час вяселля.
Віншаваць маладых.
|| памянш.-ласк. маладзе́нькі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)