Verbum

Майсты́р ’манастыр’ (Булг.) — выпадзенне складу ад фанетычнай нязвыкласці слова для пінчука. Да манасты́р (гл.).

◎ Паўня́ ’поўдзень’ (гродз., Сл. ПЗБ). З паўдня < прасл. polъ‑сіьпе. Пра выпадзенне ‑д‑ гл. Карскі, 1, 352.

◎ Пе́рніца ’перачніца’ (Нас., Лруш.). З больш старога пьпьр‑ ннца < пьпьрь > перац (гл.). Аналагічнае выпадзенне ў польск. р terno < pierzno, pierny < pierzny.

◎ Мэтлік ’малая ўкладка снапоў у полі’ (цэнтр.-зах., ДАБМ, к. 286; Яруш.; лаг., Шатал.). Да мэндлік (гл.). Выпадзенне абумоўлена лакальнай (палескай) гіперправільнасцю рэфлексе польск. ‑ę‑ перад зубным.

Мінтрэ́га ’затрымка, трывога, нечаканы клопат’, ’перашкода’ (глыб., Сл. ПЗБ; КЭС, лаг), мінтрэ́жыць ’хваляваць, трывожыць’ (Шат., ТС; докш., Янк. Мат.). Да мітрэнга (гл.). Другасная назалізацыя (‑н‑) і выпадзенне ‑н‑ перад ‑га.

◎ Мэткі ’кулік з саломы для пакрыцця страхі’ (пруж., Нар. сл.). Не зусім ясна. Відаць, з ⁺мэнткі, якое з літ. merita ’лапатачка’: плоскія снопікі з саломы падобны да лапаты. Выпадзенне ‑н‑ параўн. у мэтэнька (гл.).

Вы́падак ₁ (БРС, Шат.), выпа́дак (Нас., Гарэц., КЭС, лаг.). Рус. вы́падок ’ападкі’, укр. ви́падок ’выпадак’, польск. wypadek, в.-луж. wupadk ’тс’. У бел. запазычанне з польск., дзе, відавочна, калька ням. Ausfall (параўн. Брукнер, 390). Змяненне націску ў форме вы́падак пад уплывам іншых дэрыватаў з прыст. вы‑.

*Вы́падак ₂, вы́пыдык ’хвароба ў коней, выпадзенне поўсці’ (Бяльк.). Рус. дыял. выпадок ’хвароба’. Да выпада́ць з суф. ‑ак.

Ачы́так ’расходнік, Sedum’ (мін., Кіс.), очыток (Бесар.), укр. очиток, рус. очиток. Згодна з Мяркулавай, Очерки, 109, укр. і рус. формы з очисток (у сувязі з яго лекавымі, ачышчальнымі якасцямі), аднак пры гэтым цяжка вытлумачыць выпадзенне ‑с‑; параўн. іншыя назвы расліны адцытнік, сытнік (захад Беларусі, гл. Кісялеўскі, Аб нек. асабл., 28), да семантыкі гл. польск. дыял. odczynić ’вылечыць’, odczyna ’нейкая расліна’ (Карловіч); геаграфія слова не дазваляе звязаць яго з чыты ’цвярозы’ (Касп.).

Пра́знік ’свята’ (Нас.), пра́знікам ’на свята’ (брасл., Сл. ПЗБ), пра́знікаць ’святкаваць’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел. празникъ ’свята’ (1489 г.), празноватъ ’святкаваць’. З ц.-слав. праздникъ, утворанага на базе праздьнъ < прасл. *porzdьnъ, параўн. ст.-бел. празный ’свабодны, пусты, парожні’, сучаснае гл. парожні. Выпадзенне д у групе ‑здн‑ (< здьн‑) адбылося на ўласнабеларускай глебе (Карскі, 1, 352). Балгарскую словаўтваральную паралель дэманструе празникувам ’святкаваць’. Падрабязна аб семантыцы гл. яшчэ Тапароў, Этимология–1986–1987, 47 і наст.

Жлудзь ’картачная масць’ (Нас.). Рус. жлуди ’тс’. Фасмер (2, 58) лічыць форму жлуди ад желуди. Чарнышоў (Избр. тр., 2, 448) лічыў назву жолуда калькай чэш. < ням. назвы, а выпадзенне першай галоснай звязваў (там жа, 452) з формамі ўскосных склонаў мн. л. желуде́й, желудя́м > жлуде́й, жлудя́м, адкуль і другасная форма наз. скл. мн. л. жлуди. Трэба далучыць яшчэ магчымасць уплыву акцэнтнага варыянта жалу́д (гл.), прадстаўленага і ў бел. мове. Формы з мяккасцю апошняга зычнага вядомы і бел. мове (жолудзь, Шатал.). Гл. жолуд.