выключа́цца несов.
1. в разн. знач. выключа́ться;
2. страд. исключа́ться; отчисля́ться; выключа́ться; см. выключа́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
исключа́ть несов., в разн. знач. выключа́ць; (выводить — ещё) выво́дзіць; (изымать — ещё) зніма́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
изыма́ть несов.
1. (конфисковать) канфіскава́ць, адбіра́ць, забіра́ць;
2. (из употребления) зніма́ць; (исключать) выключа́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Выключа́льнік (БРС). Да выключаць. Калька рус. выключа́тель (Крукоўскі, Уплыў, 117 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Выклю́чны (БРС, КТС). Да выключаць. Калька рус. исключительный ’тс’ (Гіст. мовы, 2, 141).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ны́двіць ’знемагаць, чахнуць’ (Нас., Яруш., Гарэц.). Утварэнне, аналагічнае да підбіць (гл.), відаць, праз назоўнік ⁺ныдви ад пыдзіць (гл.), параўн. жакей ад мокпуць і пад. Нельга выключаць таксама ўплыў літ. nudvėsti ’здохнуць, здыхаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рубі́льнік ’ручны выключальнік якіх-небудзь электрычных установак’ (ТСБМ). З рус. руби́льник ’тс’, якое з’яўляецца калькай з англ. chopper‑switch, дзе chop ’сячы, высякаць’ (рус. руби́ть) і switch ’выключаць (электрычнасць)’ (Шанскі-Баброва, 276).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
глушы́ць, глушу́, глу́шыш, глу́шыць; незак., каго-што.
1. Перашкаджаць слухаць.
Розныя шумы глушылі прамову, і нічога не было чуваць.
2. Рабіць нячутным, заглушаць.
Г. радыё.
3. Не даваць расці, перашкаджаць развіццю чаго-н.
Крапіва глушыла буракі.
Г. ініцыятыву (перан.).
4. Моцным ударам аглушаць, пазбаўляць прытомнасці.
Г. рыбу.
5. Выключаць (матор, машыну і пад.).
Г. матор.
6. Вельмі многа піць чаго-н. (пераважна пра алкаголь; разм.).
Г. гарэлку.
|| зак. заглушы́ць, -глушу́, -глу́шыш, -глу́шыць; -глу́шаны (да 1—3 і 5 знач.) і аглушы́ць, аглушу́, аглу́шыш, аглу́шыць; аглу́шаны (да 4 знач.).
|| наз. глушэ́нне, -я, н. (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Заляца́ць ’папярэджваць, запэўніваць’ (Нас.). Суадносіцца з польск. zalecać ’рабіць’, ’даручаць’, дзе ‑lecać Слаўскі (4, 96) узвёў да прасл. lětiti ’даваць у апеку, даручаць’ < прасл. lětь ’воля, дазвол’. Гл. лець (Нас.). Націск бел. слова ўказвае на бел. яго паходжанне, хаця нельга выключаць і запазычанне з польск. з пераносам націску. Параўн. ст.-бел. залецати ’рэкамендаваць’ і шэраг вытворных, паводле Булыкі (Запазыч., 116), з польск.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́вет ’вылік, выключэнні’ (Гарэц., Др.-Падб.), ст.-рус. вывѣтъ ’выключэнне’ (з XV ст.). Корань той жа, што і ў савет, рус. ответ і інш.; параўн. ст.-рус. вѣтъ ’рада, дагавор’ (Фасмер, 2, 367), на думку Мельнічука (Восточносл. и общ. яз., 109), вытворнае ад *větiti ’гаварыць’, для якога было характэрным першапачатковае значэнне ’адзначаць галінкай, выключаць’ (прасл. větь ’галінка’), тады вывет ’абмежаванне’, параўн. у Зізанія ц.-слав. извѣтъ, перакладзенае ст.-бел. вымовка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)