вестка, весць, навіна, паведамленне, сігнал
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Вястун ’веснік, прадвеснік’ (БРС, КТС), рус. пск. вестуно́к ’веснік’, польск. zwiastun ’прадвеснік, вястун’. Бел. лексема — пранікненне польск. zwiastun (без прэфікса z‑, які, аднак, захаваўся ў слове звестка (гл.)). Да ведаць, весць (гл.). Сюды ж вясту́нка (БРС, КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
маршчы́ністы, ‑ая, ‑ае.
Пакрыты маршчынамі. Весць аб арышце Панаса глыбока ўсхвалявала дзеда Талаша. Ён сядзеў пануры, нахмурыўшы свой маршчыністы лоб, і думаў. Колас. // З тварам, пакрытым маршчынамі. Я сустрэўся з .. [паляўнічымі] амаль пад вечар. Адзін малады, чырванашчокі, другі — сухі, маршчыністы. Кандрусевіч. // перан. Які мае няроўную, пакрытую складкамі паверхню. Кара на .. [дубе] маршчыністая, мае гузаватыя наросты. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ве́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Паведамленне, весць. Вестка аб звароце Пракопа шпарка абляцела назаўтра затонскія хаты і зрабіла яшчэ большае ўражанне, чым вестка аб яго знікненні з сяла. Колас. Яны [метэаролагі] сягоння ўсёй зямлі Шырока вестку падалі: — Ідзе Вясна! Ідзе Вясна! Усе ўставайце да відна. Лужанін.
•••
Без вестак прапасці гл. прапасці.
Падаць (даць) вестку гл. падаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Няве́сна, нэвёсна: Которую засваталі, то нэвесна (бяроз., Сл. ПЗБ). Магчыма, лакальны архаізм, калі ўлічыць балг. дыял. весна са ’з’явіцца, паказацца’: Не весна са huto един пат (Сб. за народни умотворения, 38, 105; паводле БЕР, 1, 137, ад вест, гл. весць, ведаць). Не выключана кантамінацыя ня‑ вестаʼХнявехна (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раззбро́іць, ‑рою, ‑роіш, ‑роіць; зак., каго-што.
1. Адабраць у каго‑н. зброю; пазбавіць каго‑, што‑н. сродкаў узбраення. Адна з такіх успрынятых па-рознаму вестак была весць аб тым, што грамада арыштаваных сялян раззброіла польскі канвой і разбеглася па лясах. Колас.
2. перан. Пазбавіць магчымасці змагацца, пярэчыць і пад.; уціхамірыць. Непадроблены тон .. голасу [трэнера] мяне раззброіў, і я, забыўся на абразы. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́відась ’навіна; незвычайная, апетытная смачная яда з новага ўраджаю; незвычайнае дзіва, цуд’ (пух., З нар. сл.). Ад невідины ’нябачны’: Невиданое и нечуваное дзиво! (Нас.), да відаць ’бачыць’; заканчэнне слова пад уплывам назоўнікаў на ‑сць тыпу нёвесь (< *не‑весць), параўн. невідаль ’дзіва, навіна’, невідиліца ’дзіўная рэч’ ад невідилы ’дзіўны; нябачаны’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пагалоска ’чуткі, размовы, якія перадаюцца; рэха’ (ТСБМ), ’чуткі’ (Нас., Бяльк., Яруш., Сцяшк.), по́голос ’водгук’, поголо́ска ’чутка’ (ТС). Рус. па́голос, па́голосок ’адгалоска’, укр. по́голос, поголо́ска ’чуткі, размовы’, польск. pogłos ’водгук, рэха’, pogłoska ’чуткі, размовы’, серб.-харв. устар. по̀глāсје ’звестка, весць’. Да голас (гл.), прэфіксальным або канфіксальным спосабам словаўтварэння (гл. Сцяцко, Афікс. наз., 227, 241).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даляце́ць, ‑лячу, ‑ляціш, ‑ляціць; зак.
1. Летучы, дасягнуць якога‑н. месца. Арол даляцеў да вяршыні гары. Даляцець да Месяца. □ Снарад, відаць, прабіў браню, бо танк узарваўся. Ажно да гарматы са свістам даляцелі кавалкі металу. Шамякін.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распаўсюджваючыся, дасягнуць якога‑н. месца (пра гукі, пахі і пад.); данесціся. З ветрам даляцеў да вушэй Янавых чалавечы крык. Галавач. Весць аб наступе Чырвонай Арміі даляцела і да партызан. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Запавет ’наказ патомкам’. Укр. заповіт ’тс’. Параўн. ст.-слав. заповѣдь ’запаведзь’, ст.-рус. заповѣдь ’запаведзь, запавет, забарона’. Зах.-рус. кантамінацыя завет і запаведзь. Параўн. рус. варонеж. за́повесть ’запавет’, серб.-харв. за̏повест і славен. zapovę̂st ’загад, запаведзь’ < zapovědtь з суфіксам ‑tь, як vědtь > весць. У завет (гл.) той жа корань, што ў веча (гл.), у запаведзь — ведаць (гл.) (< vědati > po‑vědati > za‑povědati > zapověd‑ь).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)