грабня́к, ‑у, м.
Зараснік граба. Між валоў рос арэшнік і грабняк, кучаравіліся дубкі і рабіны. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазлы́гваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Злыгаць, звязаць усё, многае. Пазлыгваць бісер. Пазлыгваць валоў. Пазлыгваць пакункі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спрэ́гчыся¹, спрагу́ся, спражэ́шся, спражэ́цца; спражо́мся, спражаце́ся, спрагу́цца; спро́гся, спрэ́глася; спражы́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Запрэгчы разам (пра коней, валоў і пад.).
2. перан. Аб’яднацца для выканання якой-н. справы (разм.).
|| незак. спрага́цца, -а́ецца; -а́емся, -а́ецеся, -а́юцца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́шкі, прысл.
Разм. Пеша, пяшком. Тым, хто меў сваіх валоў і коней, дазволілі ехаць на вазах, астатнія мусілі ісці пешкі. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
налыга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.
1. каго-што. Злучыць, звязаць пры дапамозе вяроўкі, рэменя і пад.
Н. валоў.
2. што і чаго. Тое, што і нанізаць (разм.).
Н. нізку баравікоў.
3. каго. Налавіць (пры дапамозе пятлі).
Н. арканам дзікіх коней.
|| незак. налы́гваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вало́ўнік 1 ’будынак для валоў’ (БРС, Жд.). Суфіксальнае ўтварэнне ад валовы.
Вало́ўнік 2 ’чалавек, які паганяе валоў’ (Шатал.). Да валовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кала́ндр, ‑а, м.
Машына, што складаецца з сістэмы валоў, паміж якімі прапускаецца тканіна, папера або гума, каб надаць ім гладкасць, глянцавітасць ці атрымаць лісты, пласціны.
[Фр. calandre.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Супру́г: супруг валоў ’пара запрэжаных валоў’ (свянц., Яшк. Мясц.), ст.-бел. супругъ ’пара разам запрэжаных валоў’ (Сл. Скар.), параўн. балг. дыял. съпру́зи ’пара запрэжаных коней або валоў’, ст.-слав. сѫпрѫгъ ’запрэжка’; сюды ж супру́га ’жонка’ (Рам. 6), супру́жница ’тс’ (Нас.), магчыма, яшчэ да стараж.-рус. супругъ, съпрѧжьница ’жонка’, або новае запазычанне з рус. супру́га, супру́жница ’тс’. Усё да прасл. *pręgti ’злучаць, звязваць’, гл. спрагаць, супрага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Налы́гач ’вяроўка для налыгвання валоў’ (мазыр., З нар. сл.), ’повад’ (нараўл., Мат. Гом.), ’рамень для папарнага звязвання валоў пры аранні’ (докш., Сл. ПЗБ), укр. нали́гач ’вяроўка, якой прывязваюць за рогі рагатую жывёлу’. Утворана ад налыга́ць ’навязаць’, гл. лыга́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
люне́т, ‑а, М ‑неце, м.
1. Уст. Палявое ўмацаванне, якое складаецца з аднаго-двух валоў і рова ўперадзе.
2. У архітэктуры — арачны праём у скляпенні ці сцяне над дзвярамі ці акном, абмежаваны гарызантальна знізу.
[Фр. lunette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)