како́с, -а, мн. -ы, -аў, м.

Арэх какосавай пальмы.

|| прым. како́савы, -ая, -ае.

К. алей.

Какосавае малако.

Какосавыя прадукты.

○

Какосавая пальма — пальма з кольчатым ствалом і перыстым лісцем, якая дае буйныя ядомыя плады — какосы (какосавыя арэхі).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

далуза́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Закончыць лузанне чаго‑н., палузаць усё. Далузаць фасолю. Далузаць арэхі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

арэ́х, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Плод, семя ў выглядзе ядра ў цвёрдай шкарлупцы. Грэцкія, кедравыя арэхі. Пражаныя арэхі. Рваць, вылушчваць арэхі. □ Смачны жабе арэх, ды зубоў бог не даў. Прыказка. / ‑у, у знач. зб. Міндалевы, мускатны арэх. // ‑а. Аднанасенны плод некаторых раслін, з цвёрдым дравяністым каляплоднікам (напрыклад: дуба, каштана і інш.).

2. ‑а. Дрэва або куст, на якім растуць такія плады.

3. ‑у. Прыгожая, цвёрдая драўніна такіх дрэў, якая ідзе на сталярныя вырабы.

4. ‑у. Спец. Гатунак каменнага вугалю.

•••

Арэх-свістун — пусты арэх.

Зарабіць на арэхі гл. зарабіць.

Моцны арэх — пра што‑н. цяжкае для дасягнення, авалодання.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ара́хіс, ‑у, м.

1. Травяністая алейная бабовая расліна.

2. зб. Плады гэтай расліны, якія спажываюцца; земляныя або кітайскія арэхі.

[Ад грэч. arachis — зелле.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фунду́к, ‑у, м.

1. Адзін з відаў ляшчыны, ляшчэўнік, які расце на поўдні.

2. зб. Арэхі, плады гэтага ляшчэўніку.

[Тур. findik з грэч.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

арэ́х, -а і -у, мн. -і, -аў, м.

1. -а. Плод некаторых дрэў, кустоў з ядомым ядром у цвёрдай шкарлупіне.

Кедравыя арэхі.

Какосавы а.

Смачны жабе а., ды зубоў бог не даў (прыказка).

2. -у. Дрэва, куст, якія даюць такія плады, а таксама цвёрдая драўніна, што ідзе на сталярныя вырабы.

Мэбля з арэху.

◊

Пад арэх вырабіць (разм.) — зрабіць што-н. вельмі добра.

Зарабіць на арэхі — пра вымову, пакаранне.

|| памянш. арэ́шак, -шка, мн. -шкі, -шкаў, м. (да 1 знач.).

|| прым. арэ́хавы, -ая, -ае.

А. стол.

А. торт (з арэхамі).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

саспе́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які стаў спелым (пра плады і пад.). Адам сыходзіў з дарогі — былі Пакуцічы, — шукаў першыя саспелыя арэхі. Вышынскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лу́шчаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад лушчыць.

2. у знач. прым. Ачышчаны ад шалупіння, якой‑н. абалонкі. Лушчаныя гарбузікі. Лушчаныя арэхі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́лушчаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад вылушчыць.

2. у знач. прым. Свабодны ад зярнят. Вылушчаны стручок. // Свабодны ад шкарлупіны. Вылушчаныя арэхі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шышкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.

Разм. Збіраць кедравыя шышкі для нарыхтоўкі арэхаў. Працоўнаму чалавеку ўсюды рабіць трэба. .. Шышкаваць хадзілі: збіраць кедравыя арэхі... Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)