град, -у, М -дзе, м.
1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе невялікіх ледзяных крупінак.
2. перан., чаго. Мноства чаго-н.
Г. папрокаў.
Градам (прысл.) льецца пот.
|| прым. градавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Градавая хмара.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́сыпацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -плецца; зак.
1. Сыплючыся, вываліцца.
Бульба высыпалася з мяшка.
2. З’явіцца на паверхні ў вялікай колькасці (пра атмасферныя ападкі, сып).
Раніцай высыпаўся іней.
Адзёр высыпаўся.
|| незак. высыпа́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
атмасфе́рны, ‑ая, ‑ае.
Які маецца ў атмасферы. Атмасферны азот. // Які адбываецца ў атмасферы, утвараецца ў ёй. Атмасферная электрычнасць. Атмасферныя ападкі. // Уласцівы атмасферы. Атмасферны ціск.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Джґаць ’біць, муштраваць’, ’сячы (пра ападкі)’, ’хутка ісці, заўзята есці’ (Сцяц.), ’хутка ісці, ехаць’ (Шат.), ’джаліць’ (БРС). Запазычанне з польск. dźgać ’калоць, пароць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
імгла́, -ы́, ж.
1. Ападкі ў выглядзе вельмі дробных кропелек дажджу, крышталікі інею ў паветры, дробны снег.
Асенняя і.
2. Пялёнка туману, пылу, дыму і пад.; смуга.
3. перан. Пра тое, што перашкаджае добра бачыць, успрымаць навакольнае.
Вочы наліваюцца імглой ад крыўды.
4. Пра невыразнае, незразумелае, забытае.
З імглы ўспамінаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дождж, дажджу́, мн. дажджы́, дажджо́ў, м.
1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе кропелек вады.
Два дні ішоў д. 3 вялікага грому малы д. (з нар.).
2. перан. Пра тое, што сыплецца ў мностве.
Д. асколкаў.
Д. канфеці.
○
Зорны дождж — з’яўленне на начным небе мноства метэарытаў.
|| памянш. до́жджык, -у, мн. -і, -каў, м.
|| прым. дажджавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзі́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Дзікая, не прышчэпленая груша або яблыня. Люблю сум дзічкі адзінокай, Забытай ў полі пастухамі, Якая горкія ападкі На дол раняе заінелы. Лойка.
2. Плод дзікай ігрушы або яблыні. Маці восенню рассцілае салому і ссыпае грушы-дзічкі, каб улежваліся. Кандрусевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Во́бліў ’галалёдзіца’ (Бяльк., Гарэц., Др.-Падб., Юрч., КТС), вобліва ’тс’ (Яшк.), воблевень ’тс’ (Мат. Гом.), вобліў, воблакі, вобліўя ’лёд, якім пры галалёдзіцы пакрываюцца дрэвы; галалёдзіца’ (Юрч.), воблівіца ’ападкі ў выглядзе кавалачкаў лёду’ (Мат. АС, бых.). Рус. дыял. о́блив ’іней на дрэвах’. Да абліць (гл.). Параўн. аблівака.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Атру́скі ’астаткі сена, зярнят, мукі’ (БРС, Нас., Касп.). Славай, otrusky ’тс’. Утворана з суфіксам ‑к‑ (фіксуецца ў мн. л.) ад дзеяслова атрусаць, атрусіць (Нас.), які суадносіцца з ст.-рус. отрясати і мае прэфікс о‑ і корань трус/тряс/трях (гл. трахаць, трусіць, Нас.). Параўн. апалаць — апалкі, ападаць — ападкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вале́ж 1 ’бура, якая ломіць дрэвы’ (Сцяшк. МГ). Да валіць. Параўн. балг. валеж ’снег, дождж (ападкі)’. Гл. таксама валішча, валежг.
Вале́ж 2 ’упаўшае струхлелае дрэва’ (КСТ). Да валіць. Параўн. рус. валежина ’ляжачы сухі лес’, валь, валяжник ’зваленыя ветрам дрэвы’, укр. валежник ’тс’ (Фасмер, 1, 269; Рудніцкі, 1, 300).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)