Купа́ва ’гарлачык, Nymphaea alba L.’ (Мат. Гом.). «У купаве етай ат трахомы, ат залатухі купаюць» (там жа, IV, 267). Балоцістая расліна. Параўн. купіна 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лапа́ціць, лыпа́ціць ’вастрыць касу’ (Касп.; в.-дзв., Шатал., Юрч. Фраз. 2, Мат. Маг.), рус. арханг. лопатить ’тс’. Утворана ад лапа́тка, лапа́тачка ’мянташка’ (ДАБМ, к. 264).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лю́ннік ’сведка на шлюбе’ (усх.-палес., Мат.). Літуанізм. Параўн. літ. liùdininkas ’сведка’, у якім пасля выпадзення ‑i‑ зычныя ‑dn‑ у выніку асіміляцыі змяніліся ў ‑нн‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ну́жаць ’есці’: Навару Сцяпану чаго, а сама сала нужаю (чачэр., Мат. Гом.). Няясна; магчыма, ад нужа (гл.), семантычна трансфармацыя ад ’патрэба’ да ’ўжываць’ (= рус. ’потребляць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ныхра́ццю ’прымусам, гвалтам’ (віц., Мат.). Няясна; можна звязаць з рус. ныхрить ’настойліва шукаць што-небудзь; лезці ўсюды; даведвацца хітрасцю’, што, аднак, выклікае пэўныя семантычныя цяжкасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Няўры́мст (niŭrymst) ’нецярплівы’ (Арх. Федар.), няўры́мста, няўры́мсцік ’тс’ (Янк. 3., Сл. ЦРБ), няўры́мслівы ’неспакойны, настойлівы’ (парыц., Янк. Мат.), няўры́мсціць ’не уцярпець’ (Грыг.). Да ўры́мсціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пака́місь ’пакуль што, пакуль’ (Янк. 3., Мат. Гом.; Нар. сл., стаўбц.). Мабыць, з рус. покамест ’тс’, якое ад пока і место (гл. Фасмер, 3, 304).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́лкі ’прасякнуты моцным пачуццём, уздымам, натхненнем; вельмі страсны, гарачы’ (ТСБМ), ’палкі, гаручы’ (Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), ’горкі’ (Мат. Гом.). Да пала́ць, палі́ць з суф. ‑к‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́нка ’корань аеру’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом.). Памяншальнае ад панна (гл. пан). Параўн. яшчэ панны, а таксама кантэкст: «Панка з косамі сядзіць каля рэчкі ззелянеўшы».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́сталка ’прыстасаванне ў калодзе для адгадвання мёду’ (карм., Мат. Гом.). Утворана прыстаўкай па‑ ад столка ’слой, пласт, складка’ (гл.). Параўн. таксама роднаснае ўкр. стільник ’соты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)