пята́к, ‑а, м.
Разм. Пяцікапеечная манета. Пасажыры купляюць, спяшаюцца, соваюць дзецям пятакі, грыўні, на хаду кідаюць ягады ў рот, бягуць назад у вагоны. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пятнаццаціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у пятнаццаць гадоў. Апошняе пятнаццацігоддзе.
2. Гадавіна падзеі, якая адбылася пятнаццаць гадоў таму назад. Пятнаццацігоддзе адкрыцця музея.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у пяць гадоў. Апошняе пяцігоддзе.
2. Гадавіна падзеі, якая адбылася пяць гадоў таму назад. Пяцігоддзе адкрыцця музея.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяцідзесяціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у пяцьдзесят гадоў.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося пяцьдзесят гадоў таму назад. Пяцідзесяцігоддзе БССР.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сты́рнік, ‑а, м.
Тое, што і стырнавы (у 2 знач.). Павер напеву стырніка, Плыты, плыты спыні! Гэй, воды, быстрая рака, Назад лепш павярні! Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сухме́нь, ‑і, ж.
Разм. Сухая гарачая пагода. Кажа [дзед], што роўна пяцьдзесят год таму назад у Францыі была нечуваная сухмень — усе сенажаці, палеткі павыгаралі. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́гам, прысл.
У тэмпе хады, не бягом. // Самым павольным алюрам. [Конь] павярнуў назад і пайшоў шагам. Якімовіч.
•••
Шагам марш! гл. марш 2 (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Наба́кі́р ’набак’ (Нас., Байк. і Некр., Др., Гарэц., БРС), набаке́р ’тс’ (Янк. 1), наба́кер і наба́кір (ТС). Разам з укр. наба́ки́р запазычана з польск. na bakier ’тс’ (звычайна пра галаўны ўбор), якое разам з рус. набекре́нь Брукнер (12) выводзіць з каманды плытнікаў, што паходзіць з ням. back kehren ’назад, налева варочаць’; паводле Бяднарчука (JP, 1984, 44, 1–2, 31), плытніцкае вілейск. na baker ’налева; назад’ ад н.-ням. bakbort ’левы борт, ззаду (адносна стырна)’. Варыянты набаге́р (Сцяшк. Сл.) і нама́гір (ТС) можна разглядаць як другасныя, узнікшыя ў выніку азванчэння к у інтэрвакальным становішчы і, магчыма, збліжэння з маг̌е́рка (гл.). Іншы выпадак збліжэння ў спалучэнні на башкір: staŭ nasić czapku na baszkir (Пятк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рады́ст, ‑а, М ‑сце, м.
Работнік, які абслугоўвае прыёмна-перадавальную радыёстанцыю. З гадзіну таму назад радыст прыняў шыфроўку з штаба злучэння партызанскіх атрадаў Палесся. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэтраспекты́ўны, ‑ая, ‑ае.
Звернуты назад, да мінулага. Сучасная паэзія накіроўвала .. [Бярозкіна] рэтраспектыўны погляд не далей 30‑х, у крайнім выпадку не далей 20‑х гадоў. Каваленка.
[Ад лац. retro — назад і spectare — глядзець.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)