зыхо́дны, ‑ая, ‑ае.
Такі, з якога пачынаецца што‑н.; пачатковы. Зыходная пазіцыя. Выхадны пункт погляду. □ Для беларускіх пісьменнікаў, якія выступіла заснавальнікамі нацыянальнай прозы, фальклорныя крыніцы з’явіліся ў некаторай ступені зыходным пунктам, ад якога яны адштурхоўваліся. Пшыркоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павялі́чыцца, ‑ыцца; зак.
1. Стаць, зрабіцца большым па колькасці, велічыні, аб’ёму. Попыт павялічыўся. Павялічыўся выпуск прамысловай прадукцыі. □ Пачалася праходка яшчэ аднаго ствала, калектыў шахцёраў павялічыўся. Кулакоўскі.
2. Стаць, зрабіцца большым па сіле, інтэнсіўнасці, ступені. Радасць павялічылася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
празме́рны, ‑ая, ‑ае.
Які перавышае меру, вельмі вялікі па сіле, ступені праяўлення. Аднак Саша не паддаваўся на хітрасць, не праяўляў празмернай цікаўнасці. Новікаў. Кахаў .. [Андрэй] проста і шчыра, але ўсю справу сапсавала яго празмерная адданасць навуцы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шкаля́рства, ‑а, н.
Разм.
1. Паводзіны ці стан шкаляра.
2. Зніж. Несамастойны, начотніцкі падыход да чаго‑н. Творчая вучоба К. Чорнага на ўзорах класікі не была ні ў якой ступені шкалярствам адарванага ад сучаснасць мастака. Адамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разві́ць, -заўю́, -заўе́ш, -заўе́; -заўём, -заўяце́, -заўю́ць; -звіў, -звіла́, -ло́; -зві́; -звіты (да 1 знач.) і -звіты́; зак.
1. што. Раскруціць, расплесці што-н. звітае, завітае.
Р. вяроўку.
2. што. Даць чаму-н. памацнець, узмацніць; паспрыяць узнікненню і ўмацаванню (якіх-н. якасцей, уласцівасцей).
Р. мускулы.
Р. памяць.
Р. цікавасць да навукі.
3. каго-што. Давесці да якой-н. ступені духоўнай сталасці, свядомасці, культуры.
Р. вучня.
Р. грамадства.
4. што. Падняць узровень чаго-н.
Р. прамысловасць краіны.
5. што. З усёй энергіяй разгарнуць што-н.
Р. грамадскую дзейнасць.
6. Паступова павялічваючы, давесці да значнай ступені.
Самалёт развіў вялікую хуткасць.
7. што. Распаўсюдзіць, паглыбіць і пашырыць змест або прымяненне чаго-н.
Р. думку.
Р. свае доказы.
|| незак. развіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. развіццё, -я́, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ва́рты, -ая, -ае.
Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.
В. ўвагі.
В. пахвалы.
Вопыт, в. пераймання.
◊
Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.
Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.
Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.
Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
глыбо́кі, -ая, -ае.
1. Які мае вялікую глыбіню (у 1 знач.).
Глыбокая яма.
Рыба плавала глыбока (прысл.).
2. Размешчаны ў сярэдзіне чаго-н. або аддалены ад чаго-н.
Г. тыл.
3. перан. Недаступны, скрыты.
Глыбокая тайна.
4. перан. Які дасягнуў высокай ступені праяўлення, мяжы ў сваім развіцці, моцны, поўны.
Глыбокія пачуцці.
Глыбокія думкі.
Глыбокая старасць.
Глыбокая ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Про́дзіў ’цуда з цудаў’ (Нас.): нейкий продзіў тут случыўся. З польск. przedziw(y) ’тс’, якое, магчыма, ад прым. przedziwny ’дзіўны; вычварны’, дзе prze‑ — прыстаўка са значэннем найвышэйшай ступені; dziwny, гл. дзіва. Гл. таксама прыдзіў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узраста́ючы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад узрастаць.
2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які становіцца ўсе большым па ступені, сіле, інтэнсіўнасці праяўлення. Узрастаючая хуткасць. □ Баі разгараліся з узрастаючым напружаннем. Шамякін.
3. Дзеепрысл. незак. ад узрастаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ляпе́й 1 ’лепш’ (Гарэц., Др.-Падб., Сцяшк.; гродз., навагр., бар., лях., Сл. ПЗБ). Да ле́пей (гл.). Націск на канчатку — выроўніванне формы лепей паводле аналогіі да большасці прыслоўяў вышэйшай ступені ў бел. мове (Бел. гр.₂, 1, 197).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)