сы́варатка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Спец. Вадкасць, якая атрымліваецца з крыві і лімфы пры іх згортванні і служыць лячэбным або дыягнастычным сродкам. Супрацьгрыпозная сываратка. Імунная сываратка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

проли́тие книжн.

1. разліва́нне, -ння ср.;

2. праліццё, -цця́ ср., праліва́нне, -ння ср.; см. пролива́ть;

◊

без проли́тия кро́ви без праліцця́ крыві́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

крыва́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Напоўнены кроўю; з прымессю крыві. Крывавы мазоль. // Кроватачывы. Крывавая рана.

2. Заліты кроўю; акрываўлены. Крывавыя рукі. Крывавы бінт.

3. Які суправаджаецца праліццём крыві, звязаны з кровапраліццем. Крывавае злачынства. Крывавая помста. □ Не для сваёй жа славы У суровы час вайны З бацькамі ў бой крывавы Кідаліся сыны. Непачаловіч. // Які ўчыніў многа забойстваў. Мы .. не аднойчы чулі пра дэспатаў крывавых і тыранаў. Дубоўка. І ўсплылі ў памяці Андрэя колішнія расказы бабкі аб паншчыне, аб крывавых панах... Пестрак.

4. Ярка-чырвоны, колеру крыві. У змрочным вячэрнім небе замігцелі крывавыя заранкі. Лынькоў. Крывавае сонца ўставала з-за небасхілу. Дамашэвіч.

5. перан. Цяжкі, пакутлівы, горкі. Крывавы пот. Крывавыя слёзы.

•••

Крывавая нядзеля гл. нядзеля.

Да крывавага поту гл. пот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інфільтра́т, ‑у, М ‑раце, м.

Спец. Мясцовае ўшчыльненне і павелічэнне аб’ёмаў тканак у выніку скаплення ў іх клетачных элементаў з прымессю крыві і лімфы і хімічных рэчываў. Запаленчы інфільтрат. Пухлінны інфільтрат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Расква́сіць 1 ’размягчыць, зрабіць мяккім, гразкім’ (ТСБМ, Мат. Гом.), росквасну́ць ’размокнуць ад залішняй вільгаці, стаць гразкім, размякнуць’, ро́сквась ’бездараж’ (ТС). Гл. ква́сіць.

Расква́сіць 2 ’разбіць; разбіць да крыві (нос, твар); рассячы’ (Нас., ТСБМ, Бяльк., Ян.): misku raskvasić (Варл.), расквасіў ён зьмею ўсе двананцаць галоў (Сержп. Казкі). Параўн. польск. rozkwasić разбіць, растаўчы, моцна параніць (да частак цела)’. Непасрэдна звязанае з расква́сіць 1 (гл.), у пераносным выкарыстанні значэння ’ўвільгатніць’ ці ’размякчыць’, ’размясіць (як цеста)’, значэнне ’рассячы’ вынікае з ’разбіць да крыві’. Паводле Запруднага (дыс., 34), значэнні ’выдзеліць кроў’ і ’выдзеліць кіслую вадкасць’ звязаны наўпрост. Малаверагодная версія пра семінарызм ад лац. quatiō, quassus ’разбіваю’, хаця Фасмер (3, 444) пасля Патабні звяртае ўвагу на рус. квас.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ка́пельніца, ‑ы, ж.

1. Бутэлечка з прыстасаваннем у горлачку для адлічвання капель (пры пераліванні крыві, увядзенні лякарстваў і пад.). Кап... Кап... Капае, ў капельніцы ў шкляначку кроў. Пташнікаў.

2. Тое, што і піпетка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расі́ць, рашу, росіш, росіць; незак., што.

Разм. Мачыць расою. Высокі густы бульбоўнік блытаўся ў нагах, расіў адзенне. Сачанка. // Пакрываць кроплямі (слёз, крыві). Канец бядзе, Нудзе І гору, — Не росяць вейкаў кроплі слёз. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кла́пан, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Дэталь у кампрэсарах, рухавіках унутранага згарання і інш., якая закрывае праход пары, газу або вадкасці.

Засцерагальны к.

2. Частка полага органа ў выглядзе складкі ў сэрцы, якая не дае рухацца крыві ў адваротным напрамку.

Сардэчны к.

3. Нашыўка з куска матэрыі, якая прыкрывае кішэню або шво на адзенні.

|| прым. кла́панны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кроў (род. крыві́) ж., в разн. знач. кровь;

○ сумяшча́льнасць крыві́ — совмести́мость кро́ви;

◊ свая́ к. — своя́ кровь;

к. з малако́м — кровь с молоко́м;

к. за к. — кровь за кровь;

к. з но́са — кровь из но́са (и́з носу);

блакі́тная к. — голуба́я кровь;

сапсава́ць мно́га крыві́ — испо́ртить мно́го кро́ви;

к. гаво́рыць (загавары́ла) — кровь говори́т (заговори́ла);

к. кі́нулася ў галаву́ — кровь уда́рила в го́лову;

гара́чая к. — горя́чая кровь;

умы́цца кро́ўю — умы́ться кро́вью;

пралі́ць к. — проли́ть кровь;

патапі́ць у крыві́ — потопи́ть в крови́;

сысці́ кро́ўю — сойти́ кро́вью;

плоць ад пло́ці, к. ад крыві́ — плоть от пло́ти, кровь от кро́ви;

піць (смакта́ць, ссаць) к. — пить (соса́ть) кровь;

налі́цца кро́ўю — нали́ться кро́вью;

мо́ра крыві́ — мо́ре кро́ви;

к. ледзяне́е (сты́не) у жы́лах — кровь ледене́ет (сты́нет) в жи́лах;

ліць (праліва́ць) к. — лить (пролива́ть) кровь;

по́там і кро́ўю — по́том и кро́вью;

сэ́рца крывёй абліва́ецца — се́рдце кро́вью облива́ется;

здабы́ць кро́ўю — добы́ть кро́вью;

плоць і к. — плоть и кровь;

залі́цца кро́ўю — зали́ться кро́вью;

запля́міць ру́кі крывёй — обагри́ть ру́ки кро́вью;

к. ігра́е (кіпі́ць) — кровь игра́ет (кипи́т)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

брусні́чнік, ‑у, м.

Зараснік дробнай кустовай расліны, на якой растуць брусніцы. Пад ялінамі быў сухі ўзгорак, на якім густа разрасліся верасы, папараці і бліскучы бруснічны. Лынькоў. Кропелькамі крыві стракацяць у бруснічніку кіслыя ягадкі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)