лейтматы́ў, ‑тыву, м.
1. Асноўны матыў (тэма), які паўтараецца на працягу ўсяго музычнага твора.
2. перан. Асноўная думка, якая неаднаразова паўтараецца і падкрэсліваецца. Лейтматывам у паэзіі 20‑х гадоў была тэма Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі. Гіст. бел. сав. літ.
[Ням. Leitmotiv.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́снаваць, ‑сную, ‑снуеш, ‑снуе; зак., што.
1. Зрабіць, стварыць аснову чаго‑н.; аснаваць. Выснаваць узор.
2. перан. Аналізуючы факты, падзеі, зрабіць які‑н. вывад, выснову, абгрунтаваць што‑н. Думка ліхаманкава працавала і нарэшце выснавала нешта падобнае на апраўданне. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адве́чны, ‑ая, ‑ае.
Паэт. Які заўсёды існаваў; спрадвечны. Адвечная тайна. Адвечныя балоты. □ Дзе крыўда адвечная спела, Дзе сыпала гора курганы, Рукой пралетарскаю смелай Гнілы стары лад зруйнаваны. Купала. Думка — гэта адвечная, невычэрпная, бясконцая, як само жыццё, крыніца сілы. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мне́ние ср. ду́мка, -кі ж.; (взгляд на что-л.) по́гляд, -ду м.; (суждение) меркава́нне, -ння ср.;
обще́ственное мне́ние грама́дская ду́мка;
◊
осо́бое мне́ние асо́бая ду́мка;
по моему́ мне́нию на маю́ ду́мку, на мой по́гляд;
я того́ мне́ния, что… я тако́й ду́мкі, што…;
обменя́ться мне́ниями абмяня́цца ду́мкамі (меркава́ннямі);
разделя́ть чьё-л. мне́ние падзяля́ць чыю́-не́будзь ду́мку (по́гляд);
быть высо́кого мне́ния (о чём-л., о ком-л.) быць высо́кай ду́мкі (аб чым-небудзь, аб кім-небудзь).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пала́савацца, ‑суюся, ‑суешся, ‑суецца; зак.
Ласавацца некаторы час. У сяброў была нават думка спыніцца і паласавацца ягадамі, але трэба было завідна паспець да возера Баравое. Пестрак. Ніна ўгаварыла Зіну [яе бацькі загінулі ў вайну] паехаць у Гарадзішча да сваіх, папіць сырадою, паласавацца мёдам, адпачыць... Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заблуджэ́нне, ‑я, н.
Няправільная, памылковая думка, скажонае ўяўленне аб чым‑н. Калі ж у час аблавы на бандытаў Бутрымовіч затрымлівае сярод іх ксяндза, ён канчаткова вызваляецца ад заблуджэнняў. Хромчанка. Час міне, і Лёня расплаціцца за свае заблуджэнні маральнымі пакутамі. Майхровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выка́званне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. выказваць — выказаць (у 1, 3 знач.).
2. Выказаная думка, погляд. Выказванні класікаў марксізма-ленінізма аб літаратуры. □ Лектар гаварыў, часта спасылаючыся на свае выказванні па гэтаму пытанню. Галавач.
3. Выступленне. Запісаць выказванні на магнітафонную стужку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праця́ць сов.
1. пронзи́ть; проткну́ть; проре́зать;
2. (зубами) прокуси́ть, прохвати́ть;
3. перен. пронзи́ть;
гэ́та ду́мка балю́ча ~цяла́ сэ́рца — э́та мысль бо́льно пронзи́ла се́рдце
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гры́зці, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; грыз, -зла; -зі́; незак.
1. каго-што. Кусаць зубамі што-н. цвёрдае.
Г. морквіну.
Г. костку.
2. перан., каго (што). Пастаянна папракаць, прыдзірацца, сварыцца.
3. перан. Не даваць спакою, мучыць.
Мяне грызе пакутлівая думка.
|| зак. разгры́зці, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; разгры́з, -зла; -зі́; -ы́зены (да 1 знач.).
|| аднакр. грызану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́; -ну́ць; -ні́.
|| наз. грызе́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
з’яві́цца, з’яўлю́ся, з’я́вішся, з’я́віцца; зак.
1. Прыйсці куды-н. па выкліку, па якой-н. афіцыйнай неабходнасці.
З. ў час.
З. ў суд.
2. Прыйсці, прыбыць.
Дадому сын з’явіўся позна вечарам.
3. Узнікнуць, паказацца перад вачамі, паявіцца.
На небе з’явіліся першыя зоркі.
4. Узнікнуць, пачаць існаваць.
З’явілася новая думка.
5. Стаць, зрабіцца чым-н.
Прастуда з’явілася прычынай хваробы.
◊
З’явіцца на свет — нарадзіцца.
|| незак. з’яўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. з’яўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)