Лыка́вы конь — які грызе жолаб ці жэрдкі, калі ў яго арганізме адсутнічаюць некаторыя вітаміны і мікраэлементы’ (шальч., Сл. ПЗБ). Польск. łykawy (аб жывёлах) ’які ўпускае шмат паветра ў стрававод і, сілячыся, не можа глытаць траву’, мар. glgavy hřibě ’лыкавае жарабя’. Магчыма, паланізм. Да лы́каць ’глытаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Любаві́зна, любаві́на ’праслойка мяса ў сале’ (міёр., Нар. сл.), ’нятлустае, поснае мяса’ (полац., Нар. сл.; глыб., даўг., докш., Сл. ПЗБ), любавіна ’тс’ (КЭС, лаг.). Да любі́вы (гл.) у яго варыянце любовы (прыблізна тая ж тэрыторыя, Сл. ПЗБ). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 103).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Набэ́дрыкі ’збруя’ (Байк. і Некр., Бяльк.), ’частка збруі’ (карэл., Янк. Мат.). Гл. набе́дрыкі ’тс’; цяжка вытлумачыць спалучэнне бэ, што, магчыма, звязана з дээтымалагізацыяй слова і ўспрыняццем яго як запазычанага, але польск. nabiedrznik ’тс’. Можна дапусціць таксама ўкраінскае пасрэдніцтва, параўн. палеск. набе́дрыки ’тс’ (Лысенка, СПГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́сеўка ’посцілка’. Імаверна, звязана з сумежнымі функцыямі кавалка тканіны, у тым ліку выкарыстанне для пасеву (яго па даўжыні завязвалі на плячы, ствараючы на баку кішэнь для зерня). Адсюль, магчыма, посеўка ’кавалак палатна, які можна было пасцяліць ці выкарыстаць для пасеву’, параўн. польск. posiewnica, siewnica ’сеўнік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Танянёх ’выгук пры няньчанні дзіцяці’ (Нас., Касп.); танянёха ’дзіця, якое любіць, каб яго песцілі’, танянёхаць ’песціць, няньчыць’, танянёшыць ’тс’ (Нас.), танянёхацца ’непамерна песціць’ (полац., Нар. лекс.), танянёшыцца ’нянькацца, вазіцца’ (Нас.). Гукапераймальнае, параўн. укр. танана́ ’выгук здзіўлення’, балг. танани́кам ’падспеўваць’, макед. тананика ’тс’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
беспрадме́тны, ‑ая, ‑ае.
Які не мае пэўнай мэты, зместу. Аўтар не палічыўся з жыццёвай логікай фактаў, і алегорыя ў яго творы стала беспрадметнай. Казека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дво́рны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і дваровы (у 2 знач.). Бацька .. быў дворны пастух, і з малых гадоў Сцяпан быў у яго падпаскам. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́пыліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.
Ачысціць ад пылу, трасучы, выбіваючы. Выпыліць адзенне. □ [Люба] падняла з ложка сяннік, вынесла на двор і выпыліла яго. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абяца́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак. і незак.
Тое, што і абяцаць. Другі раз абяцаўся.. [Сухавараў] прыйсці з гітарай, бо панна Ядвіся яго вельмі прасіла. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аглушэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. аглушаць — аглушыць (у 1 знач.).
2. Спец. Страта звонкім гукам звонкасці і пераход яго ў адпаведны глухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)