Парцье́ра ’занавеска з цяжкай тканіны на дзвярах або вокнах’ (ТСБМ). З рус. портье́ра ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79), якое праз ням. Portière або непасрэдна з франц. portière (гл. Фасмер, 3, 336).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прасёлак ’грунтавая дарога паміж невялікімі населенымі пунктамі’ (ТСБМ). Рус. прасёлак ’тс’. Конфікснае ўтварэнне пра- і ‑ак ад сяло (гл.). Першапачаткова ’дарога паміж двума сёламі, праз сяло’ (гл. Фасмер, 3, 377).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Радыкулі́т ’хвароба карэньчыкаў спінамазгавых нерваў’ (ТСБМ), радзікулі́т, радукулі́т ’тс’ (Сл. ПЗБ). Ад лац. radicula ’карэньчык’, новалац. radiculitis. Запазычана праз пасрэдніцтва рускай мовы ў пачатку XX ст., параўн. рус. радикули́т ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Райграс, райграс англійскі ’расліна Llolium perenne L.’ (Кіс.). Запазычанне, хутчэй за ўсё, праз рускую або польскую мову (гл. Нававейскі, Zapożyczenia, 84 < ням. rejgras) з англійскага словазлучэння rye grass ’іржавая трава’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саксау́л ’невысокае бязлістае дрэва (або хмызняк) сямейства маравых, якое расце ў сярэднеазіяцкіх саланчаковых пустынях’ (ТСБМ). Праз рус. саксау́л (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 74) з казах. seksevil (гл. Трубачоў, Дополн., 3, 547).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́ктар ‘частка круга’, ‘аддзел, участак’ (ТСБМ), ‘звяно ў коле’ (мсцісл., рэч., ЛА, 2). Запазычана праз ням. Sektor і рускае се́ктор ці польск. sektor з лац. sektor ‘рассякаючы’ ад secare ‘рэзаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Соўбіль ‘недарэка, які мяшаецца ў чужыя справы’ (Варл.). Відаць, да со́ваць (гл.), утворана ад варыянта асновы ‑со́ўваць (параўн. засо́ўваць, перасо́ўваць і пад.) праз дэвербатыў *соўба з суф. ‑ель (фанетычна ‑іль).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сюрпры́з ’нечаканы падарунак; нечаканае здарэнне’ (ТСБМ), ’неспадзяванка’ (Гарэц.). Запазычана праз рус. сюрпри́з ’тс’ з франц. surprise ’нешта дзіўнае, неспадзяванка’ ад дзеяслова surprendre ’дзівіцца, здзіўляцца’ (Фасмер, 3, 823; ЕСУМ, 5, 494).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ссаць, ссу, ссеш, ссе; сеем, ссяце; заг. ссі; незак., каго-што.
1. Рухамі губ і языка ўцягваць у рот якую‑н. вадкасць праз вузкую адтуліну ў чым‑н., смактаць (у 1 знач.). Ссаць малако праз соску з бутэлькі. // Карміцца малаком маці, усмоктваючы яго з грудзей, вымя. Дзіця ссала прагна, круцячы ад асалоды і задавальнення галоўкай і тыцкаючыся носікам у цёплыя матчыны грудзі. Васілевіч. Пасля было ціха, мычала толькі і пляскала языком цяля — ссала. Пташнікаў. // Смактаць (у 4 знач.). Ссаць пустышку. Ссаць палец. □ У час зімовай спячкі мядзведзь падтрымлівае сваё існаванне тым, што ссе лапу. «Полымя». // Разм. Курыць папяросу, люльку і пад. [Андрэй Руды] ссаў свае далікатныя папяросы-люлечкі, пускаў ноздрамі далікатныя струменьчыкі дыму. Мележ.
2. безас. Пра тупы, ныючы боль у жываце (ад голаду, хваробы і пад.). Ссе пад лыжачкай. □ [Ігналю] робіцца моташна і нешта ссе ў грудзях. Бядуля.
•••
Ссаць кроў — тое, што і піць кроў (гл. піць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Віць 1 ’балота з вокнамі’ (Жучк., 14). Няясна. Магчыма, славянскага паходжання, ад віць 2 з наступным мяркуемым развіццём значэння: *віць ’што-небудзь плеценае’ (параўн. рус. вить ’тс’) → ’праход з плятня праз балота → балота’. У семантычных адносінах параўн. гаць ’праход праз топкае месца, дарога праз гаць’ і гаць ’багна’. Не выключана балтыйскае паходжанне. Тапароў і Трубачоў (Лінгв. аналіз, 180) параўноўваюць таксама гідронімы Вить, Веть і інш. гэтага ж кораня з жэмайц. Витути, Витагола.
Віць 2 (БРС, Нас., Бяльк., Шат., Гар.). Рус. вить, укр. ви́ти, польск. wić, в.-луж. wić, н.-луж. wiś, чэш. víti, vijt, славац. viť, серб.-харв. ви̏ти, ви̏је̑м, славен. víti, балг. ви́я. Роднасныя літ. výti ’віць’, лат. vît, ст.-інд. váyati ’пляце, тчэ’, лац. víeo, viēre ’плясці’, гоц. waddjus ’вал’ (Траўтман, 346; Вальца–Гофман, 2, 786 і наст.; Фасмер, 1, 322).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)