во́раг м.

1. враг; не́друг;

2. (воюющая противная сторона) враг, неприя́тель; проти́вник;

в. пару́шыў на́шы ме́жы — враг нару́шил на́ши грани́цы;

◊ язы́к мой — в. мой — посл. язы́к мой — враг мой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жартаўні́к, ‑а, м.

Той, хто любіць жартаваць (у 1 знач.). К таму ж яшчэ .. [Сымон] быў вясёлы, На байкі здатны, на язык. І словы сыпаў, як з прыполу, Жаданы ўсюды жартаўнік. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Плятуха́цца ’блытацца (пра язык)’ (Гарэцкі). З (за)плята́цца < пле́сці (гл.) з экспрэсіўным суф. ‑ух‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Талала́й фігуральна ’язык’: за сценою косценою брэшэ талалай (загадка) (ТС), ’тс’: миж белиньких бярозак Та​ылалай брэша (барыс., Ляц.), ’брахлівы, звяглівы сабака’ (слуц., Жыв. НС). Укр. талала́й ’язык’: за билою березою талалай плеще (Грынч.), рус. смал. талалу́й ’тс’. Вытворнае ад талала́ (гл.) (ЕСУМ, 5, 507; Фасмер, 4, 14).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пры́вязь ж.

1. при́вязь;

трыма́ць на ~зі — держа́ть на при́вязи;

хадзі́ць на ~зі — ходи́ть на при́вязи;

2. (приспособление для привязывания лошадей) ко́новязь;

◊ трыма́ць язы́к на ~зі — держа́ть язы́к на при́вязи

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паваро́чвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да павярнуцца (у 1, 2 і 4 знач.).

2. Разм. Быць, знаходзіцца дзе‑н. Дзе б .. [Анісімаў] ні паварочваўся, каля яго заўсёды збіраліся людзі. Паслядовіч. [Даніла:] — Ну, дзядзька Батура, як ты дзе паварочваешся? Крапіва.

3. Разм. Рабіць, выконваць што‑н. [Сякач:] — Наперадзе ў вас многа спраў. Весялей паварочвайцеся. Алешка. — Каб яны спрахлі, гэтыя скаргі. Толькі паспееш разабрацца з адной, як табе падсоўваюць другую. Адно паварочвайся! Паўлаў.

4. Зал. да паварочваць.

•••

Язык не паварочваецца гл. язык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свярбе́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -бі́ць, незак.

1. Выклікаць адчуванне казытлівага болю, адчуваць гэты боль.

Ад крапівы пякуць і свярбяць ногі.

Цела свярбіць.

2. перан., безас. Пра неадольнае жаданне зрабіць што-н.

Цэлы дзень свярбела паехаць па грыбы.

◊

Рукі свярбяць (разм.) —

1) хочацца пабіцца;

2) хочацца прыкласці рукі да якой-н. справы.

Язык свярбіць у каго (разм.) — хто-н. не можа стрымацца, каб не сказаць што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кало́дка ж.

1. в разн. знач. коло́дка;

2. (в колесе) ступи́ца;

◊ кла́сці галаву́ на ~ку — дава́ть го́лову на отсече́ние;

язы́к не к., ве́дае, што сало́дка — погов. язык не лопа́тка, зна́ет, что сла́дко

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сулупо́н ’гаварун’ (Мат. Маг.), сулупну́ць ’сказаць недарэчнасць’ (карм., Мат. Гом.). Да салупаць (гл.) з семантычным развіццём ’высоўваць язык’ — ’гаварыць, балбатаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

развяза́ць сов., в разн. знач. развяза́ть;

р. канцы́ вяро́ўкі — развяза́ть концы́ верёвки;

р. павя́зку — развяза́ть повя́зку;

◊ р. вайну́ — развяза́ть войну́;

р. ру́кі — развяза́ть ру́ки;

р. язы́к — развяза́ть язы́к;

хоць пуп развяжы́ — до отва́ла

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)