самастрахо́ўшчык, ‑а, м.
Разм. Той, хто праяўляе празмерную асцярожнасць у чым‑н., каб застрахаваць сваю асобу ад адказнасці за непажаданы вынік. [Гарлахвацкі:] Каб я быў такі самастрахоўшчык, як іншыя, дык мог бы прапанаваць вам [Чарнавусу] падаць заяву аб уходзе. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмя́кацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Падаць, стукацца з глухім гукам. Чуваць было, як недзе блізка шмякаліся кулі. Новікаў. Не паспеў Ветрагон сцяміць, куды яму кінуцца, — бухнулі два стрэлы, і перад ім грузна шмякнуўся, прашыты шротам, пеўнік. Калодзежны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кля́каць ’падаць на калені’ (Нас.). Укр. клякати ’тс’. Рускія паралелі поўнасцю адсутнічаюць, што дазваляе меркаваць аб польскім уплыве (параўн. польск. klękać ’тс’) з субстытуцыяй ę > ’a паводле вядомай мадэлі. Іншыя славянскія паралелі старажытнага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апеля́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Абскарджанне рашэння суда ў больш высокай судовай інстанцыі з мэтай перагляду справы (спец.).
2. Форма афіцыйнага абскарджання рашэння атэстацыйнай камісіі па выніках экзаменаў і пад. з мэтай перагляду ацэнкі.
Падаць а.
3. перан. Зварот з просьбай, з заклікам аб чым-н. (кніжн.).
А. да грамадскай думкі.
|| прым. апеляцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).
А. суд.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ідэ́я, -і, мн. -і, ідэ́й, ж.
1. Паняцце, уяўленне, якое адлюстроўвае рэчаіснасць у свядомасці чалавека і выражае яго адносіны да навакольнага свету; уяўны вобраз чаго-н.
Патрыятычныя ідэі.
Ідэі дабра і справядлівасці.
2. Асноўная, галоўная думка твора, якая вызначае яго змест.
І. рамана.
3. Думка, задума, план.
Падаць ідэю.
|| памянш., разм. ідэ́йка, -і, ДМ ідэ́йцы, мн. -і, ідэ́ек, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спрасці́ць, спрашчу́, спро́сціш, спро́сціць; спро́шчаны; зак., што.
1. Зрабіць болын простым, менш складаным (звычайна пра структуру чаго-н.).
С. канструкцыю машыны.
С. працэс вытворчасці.
2. Зрабіць болын даступным для разумення, падаць што-н. прасцей, чым раней было.
С. правілы пунктуацыі.
3. Пазбавіць што-н. глыбіні, сур’ёзнасці, багацця форм і зместу і пад.
С. сюжэт.
|| незак. спрашча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. спрашчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тру́сіць, тру́шу, тру́сіш, тру́сіць; незак. (разм.).
1. Трэсціся, дрыжаць ад страху, хвалявання; баяцца.
2. што. Растрасаць што-н., церушыць.
Т. сена.
3. што. Сыпаць у невялікай колькасці што-н. сыпкае.
Т. соль у страву.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Па́даць дробнымі кроплямі, церушыць (пра дождж).
5. Бегчы трушком, подбегам.
|| зак. стру́сіць, стру́шу, стру́сіш, стру́сіць; стру́шаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паручы́цель, ‑я, м.
Асоба, якая дала паруку, паручылася за каго‑, што‑н. Усе мясцовыя жыхары, якія згубілі свае дакументы, павінны былі падаць заявы, каб атрымаць часовыя пасведчанні і прапісацца ў дамавых кнігах. Толькі трэба было мець двух паручыцеляў. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераме́ншыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., што.
Падаць, уявіць сабе што‑н. у меншых намерах, чым у рэчаіснасці; не надаць чаму‑н. належнага значэння. Пераменшыць цяжкасці. □ І ніякім росчыркам пяра нельга пераменшыць, а тым больш перакрэсліць талент гэтага чалавека. Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́ўкнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Абл.
1. Аднакр. да каўкаць.
2. Падаць голас; пікнуць. Хуценька выбег [дзед Дарахвей] са строю, падбег да таго недавярка і на ўсю сілу ўваткнуў яму ў грудзі штык па самую рулю. Афіцэр і не каўкнуў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)