◎ Каўшну́ць ’ударыць’ (воран. і ашм.). Паводле Лаўчутэ, Сл., 67, запазычанне з літ. мовы. У якасці крыніцы прыводзяцца літ. už‑kaūšti. kauštelėti ’лёгка ўдарыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазану́ць (экспр.) ’ударыць’ (слуц., Шн. 2). Да мазгатну́ць, якое з мазгатаць (гл.). Аб выпадзенні ‑т‑ перад ‑н‑ суфікса ‑nǫ‑ гл. Карскі (1, 355).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пеража́хнуць ’сціхнуць (пра боль)’ (слуц., Сл. ПЗБ). Да пера- і жа́хнуць ’стукнуць, ударыць’ (гукапераймальнага паходжання, параўн. і жах (гл.), што чаргуецца з гасіць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разатну́ць (разотну́ць) ’рассекчы адным узмахам’ (Нас.), расціна́ць ’рассякаць папалам’, разотну́тый ’рассечаны напалову адным узмахам’ (Нас.). Ад раз- і тну́ць ’ударыць’, ’укусіць’, гл. цяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пля́снуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм.
1. З шумам упасці. Мужчына, нібы мяч, адляцеў назад, спатыкнуўся аб табурэтку, і з усяго размаху пляснуўся на падлогу. Шамякін.
2. Ударыцца. [Крушынскі] пляснуўся цёплым носам аб халоднае шкло акна. Бядуля.
•••
Не пляснуцца тварам у гразь — тое, што і не ўдарыць тварам у гразь (гл. ударыць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укле́іць, уклею, уклеіш, уклеіць; зак., што.
1. Уставіўшы, прыклеіць да чаго‑н. Уклеіць карту ў кнігу.
2. перан.; і чым. Разм. Панесці ўдар, моцна выцяць, ударыць; адлупцаваць. [Тамаш:] — Дагані, дагані, сынку, ды цуглямі па хвасце ўклей! Чорны. [Апацей Еўдаксеевіч:] — Я яго, гада печанага, каб уладу меў, разлажыў бы .. ды ўклеіў, ды ўсыпаў... Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перапсю́рыць (пірапсю́рыць) ’выцяць знячэўку’ (Бяльк.), ’ударыць каго-небудзь’ (смарг., Сл. рэг. лекс.). Да пера- і псюрыць (гл.), якое ў гаворках зафіксавана са значэннем ’гнаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трапну́цца (трэпну́цца) ‘уздрыгануцца, страпянуцца’ (ТС). Магчыма, варыянт да стрэпенуцца ‘тс’ (гл. страпянуць) без пачатковага (“рухомага”) с‑ зменены пад уплывам трэ́пнуць, тро́пнуць ‘ударыць’, гл. трапаць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паця́цца ’падацца назад’ (валож., Сл. ПЗБ), ’хутка пабегчы’ (ашм., Сцяшк. Сл.). Няясна. Магчыма, у выніку кантамінацыі дзеяслова цяць ’моцна, хуткім рухам ударыць’ і дзеяслова падацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
марскану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Абл.
1. Рэзка штурхнуць, адштурхнуць, адкінуць. Валодзя, доўга не думаючы, схапіў.. [Яніка] за кашулю і марскануў у гарох, які рос пры дарозе. Дайліда.
2. Ударыць, выцяць. Яўсей марскануў каня лейчынай па баку, нокнуў павышаным голасам, але той не наперад пайшоў, а падаўся назад. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)