вне́шний

1. (наружный) во́нкавы, знадво́рны;

2. (имеющий отношение к иностранным государствам) зне́шні; (заграничный) заме́жны;

вне́шняя поли́тика зне́шняя палі́тыка;

вне́шняя торго́вля зне́шні га́ндаль;

3. (окружающий) навако́льны, зне́шні;

вне́шний мир навако́льны (зне́шні) свет;

вне́шняя среда́ биол. навако́льнае (зне́шняе) асяро́ддзе;

4. / вне́шний уго́л мат. зне́шні ву́гал;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

косо́й​I

1. ко́сы; (кривой) крывы́;

косо́й луч ко́сы праме́нь;

косо́й по́черк ко́сы по́чырк;

косо́й у́гол мат. ко́сы ву́гал;

2. (косоглазый) касаво́кі;

3. перен. ско́сы;

косо́й взгляд ско́сы по́зірк;

броса́ть косы́е взгля́ды ско́са пазіра́ць (глядзе́ць);

◊

косая са́же́нь в плеча́х цэ́лы са́жань у пляча́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кут ’частка памяшкання, прастора паміж дзвюма сценамі’ (ТСБМ, Нас., Шат., Сл. паўн.-зах., Касп., Ян., Крачк., Нік. Очерки, Яшк., П. С., Маш., Хар., Бяльк., Сцяшк., Шушк., Мядзв., Грыг.). Укр. кут, рус. кут, балг. кът, серб.-харв. ку̑т, славен. kǫ́ty польск. kąt, чэш. kout, славац. kùt, в.-луж. kut, н.-луж. kut ’тс’. Прасл. kǫtъ ’вугал, закрытая прастора’ генетычна суадносіцца з прасл. kǫtati (гл. кутаць і хутаць) ’закрываць, хаваць’. Параўн. серб.-харв. ку̑т, ску̑т ’крысо’, чэш. kout ’полаг’, серб.-харв. ску̑т ’вантробы’, бел. кутыр ’бруха’, польск. kątnica ’сляпая кішка’. Генетычна суаднесеным з прасл. kǫtъ з’яўляецца ст.-прус. pokūnst ’закрываць, берагчы’. Магчыма, прасл. kǫtъ звязана са ст.-грэч. κοντός ’шэст’ і прасл. kǫtja ’хаціна, шалаш’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ко́сы в разн. знач. косо́й; (не отвесный — ещё) накло́нный;

к. праме́нь — косо́й луч;

к. по́чырк — косо́й по́черк;

к. каўне́р — косо́й во́рот;

к. по́зірк — косо́й взгляд;

к. па́рус — косо́й па́рус;

к. ву́гал — косо́й у́гол;

◊ к. са́жань у пляча́х — разм. коса́я са́же́нь в плеча́х, пле́чи коса́я са́же́нь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прамы́ в разн. знач. прямо́й;

п. ву́гал — геом. прямо́й у́гол;

п. каўне́р — прямо́й воротни́к;

п. ваго́н — прямо́й ваго́н;

~мо́е папада́нне — прямо́е попада́ние;

~мо́е вы́барчае пра́ва — прямо́е избира́тельное пра́во;

~мо́е дапаўне́нне — грам. прямо́е дополне́ние;

○ ~ма́я кі́шка — анат. пряма́я кишка́;

◊ у ~мы́м сэ́нсе сло́ва — в прямо́м смы́сле сло́ва

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закаці́цца, ‑качуся, ‑коцішся, ‑коціцца; зак.

1. Коцячыся, апынуцца дзе‑н., за чым‑н. Шпулька нітак закацілася ў куток. Кола закацілася за вугал. □ Дзмітрый нагнуўся, адкінуў гарачую гільзу, якая нейкім чынам закацілася пад тармазны педаль. Беразняк. // перан. Імкліва ўвайсці, убегчы куды‑н. Раптам дзверы расчыніліся і ў хату з гоманам, піхаючы адзін аднаго, закацілася пяцёра хлапчукоў. Дубоўка.

2. Зайсці, схавацца за гарызонт (пра нябесныя свяцілы). Сонца закацілася за лес, і адразу стала цямнець. Галавач. Месяц яшчэ свяціў усё такі ж вялізны і медна-чырвоны, але вісеў нізка, вось-вось збіраўся закаціцца. Дамашэвіч. // перан. Скончыцца. Яго слава хутка закацілася.

3. Разм. Пачаць закаціста смяяцца, рагатаць і пад. Хлопцы закаціліся дружным рогатам. Зарэцкі. — Ха-ха-ха! — зноў закаціўся смехам Дэвіс. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

образова́ть​I сов. и несов.

1. (создать) утвары́ць, ствары́ць; (составить) скла́сці;

образова́ть прямо́й у́гол утвары́ць прамы́ ву́гал;

за год накопле́ния образу́ют кру́пную су́мму за год зберажэ́нні складу́ць зна́чную су́му;

2. (сформировать) сфармірава́ць; ствары́ць; (организовать) арганізава́ць; (основать) заснава́ць;

образова́ть партиза́нские отря́ды арганізава́ць партыза́нскія атра́ды;

образова́ть коми́ссию ствары́ць (скла́сці) камі́сію.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зарэ́заць сов.

1. в разн. знач. заре́зать; (на мясо — ещё) заби́ть, уби́ть;

з. ку́рыцу — заре́зать ку́рицу;

воўк ~заў казу́ — волк заре́зал козу́;

з. кні́гу — заре́зать кни́гу;

2. (сделать надрез для выемки) надре́зать; (пилой) надпили́ть, запили́ть;

з. ву́гал — запили́ть у́гол;

◊ з. без нажа́ — заре́зать без ножа́;

хоць зарэ́ж — хоть заре́жь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

замо́к, ‑мка, м.

1. Прыстасаванне для запірання на ключ чаго‑н. (дзвярэй, чамаданаў і пад.). Дзвярны замок. Вісячы замок. Унутраны замок. // Засцежка на бранзалеце, ланцужку і пад. // Разм. Від засцежкі ў адзенні. Замок-маланка.

2. Спец. Дэталь у некаторых відах агнястрэльнай зброі, пры дапамозе якой робіцца выстрал. Замок гарматы. □ [Дубінін] з кулямётам пачаў адпаўзаць .., а калі выбіўся з сілы, кулямёт укінуў у варонку ад бомбы, а замок узяў з сабою. Гурскі.

3. Спосаб злучэння частак драўляных канструкцый. Рубіць вугал у замок.

4. У архітэктуры — цэнтральны камень аркі, скляпення.

•••

За сямю (дзесяццю) замкамі — старанна схаваны, надзейна ахоўваецца.

Пад замком (на замку) — замкнуты. Сельмаг цэлы дзень на замку, бо прадаўшчыца таксама пайшла за жняяркай. Брыль.

Сядзець пад замком гл. сядзець.

Трымаць пад замком гл. трымаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ствары́ць сов.

1. созда́ть;

с. умо́вы — созда́ть усло́вия;

с. пе́сню — созда́ть пе́сню;

с. хімі́чную прамысло́васць — созда́ть хими́ческую промы́шленность;

2. (сформировать) созда́ть, организова́ть, образова́ть, учреди́ть;

с. камі́сію па раззбрае́нні — созда́ть (организова́ть, образова́ть) коми́ссию по разоруже́нию;

3. соста́вить, образова́ть;

вертыка́льная і нахі́леная ~ры́лі тупы́ ву́гал — вертика́льная и накло́нная соста́вили (образова́ли) тупо́й у́гол

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)