прынука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

Прымушаць, патрабаваць. Грыша пакрыўдзіўся на матчыну несправядлівасць і ўвесь дзень нічога ў рот не ўзяў, як ні прынукала маці. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

касі́ць², кашу́, ко́сіш, ко́сіць; незак.

1. што. Рабіць касым, крывым; перакошваць.

К. рот.

2. што і чым. Глядзець коса, убок.

Конь касіў вокам на кучу канюшыны.

3. Быць касавокім, касым.

Левае вока косіць.

|| зак. скасі́ць, скашу́, ско́сіш, ско́сіць; ско́шаны (да 1 знач.) і пакасі́ць, -кашу́, -ко́сіш, -ко́сіць; -ко́шаны (да 1 знач.).

Скасіць вугал хаты.

Вокны пакасіла (безас.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ачужэ́лы, ‑ая, ‑ае.

Які страціў сувязь з блізкімі, знаёмымі, аддаліўся, стаў чужым. Тры дні.. [Даніла] тады нічога не браў у рот, а хадзіў, як разбіты, — пануры і ачужэлы. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

батальён, ‑а, м.

Вайсковае падраздзяленне, якое звычайна складаецца з некалькіх рот і спецыяльных узводаў. Стралковы батальён. Санітарны батальён. Дысцыплінарны батальён. □ Асобны супрацьтанкавы батальён адыходзіў па палявой дарозе. Дудо.

[Фр. baraillon.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскілза́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.

Вызваліць ад укладзеных у рот цугляў. Антон саскочыў, раскілзаў каня, а сам сышоў да вады, памыў твар і напіўся з крынічкі. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ля́віца (іран.) ’рот’ (Сцяшк.). Няясна. Магчыма, звязана генетычна з рус. пск. ла́вики ’дзясна’, алан. лавла́ка ’тс’, ’сківіца’ (?).

Лявіца ’ільвіца’ (Кліх). Да леў (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ро́цік ’адтуліна ў лямпе для кнота’ (добр., Мат. Гом.). Да рот (гл.). Утворана ў выніку пераносу семантыкі паводле падабенства рэаліі з паўадкрытым ротам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ляндоўка ’твар, пыса’ (КЭС, лаг.). Балтызм. Параўн. літ. landà, lánda, lañdė, lendė̃ ’нара’, ’лаз’, ’ляток у вуллі’. Семантычны перанос: ’нара, яма’ > ’рот’ > ’пыса, твар’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зуба́ты, ‑ая, ‑ае.

З вялікімі зубамі. — Юрка-а-а! — Акцызнік крычыць і крэкча, падымаючыся з-пад плота, усміхаецца нечага на ўвесь зубаты рот. Пташнікаў. // Які мае зубы. Зубаты кіт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ля́па 1 ’пашча, рот звера, вужа, рыбы, чалавека’, ’шырокі рот’, ’звяглівы чалавек’, ’морда’ (ТСБМ, Гарэц., Шн. 2, Касп., Шат., Бяльк., Растарг., Сл. ПЗБ, КЭС, лаг.; докш., маладз., Янк. Мат.), ля́паўка ’рот’ (смарг., Сл. ПЗБ), ’зяпа’ (слуц., Жыв. сл.). Рус. смал., пск. ля́па ’рот, пашча’. Балтызм. Параўн. літ. lepà, lẽpas ’морда, зяпа’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 2, 719). Сюды ж ляплі́вы ’балбатлівы’ (паст., віл., Сл. ПЗБ).

Ля́па 2 ’язва, балячка’ (саліг., Нар. словатв.), люб. ’пухліна’, ганц., пух. ’нарасць на чым-небудзь’ (Сл. ПЗБ). Укр. я́пина ’нарост на дрэве’. Балтызм. Параўн. літ. lẽpis ’соска’, ’казырок шапкі’, lė́pis ’выступ страхі, шырокая страха’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 2, 719).

Ля́па 3, ляпані́на ’слата, хлюпата’ (швянч., ганц.), ля́паўка (смарг.) ’тс’, паст. ля́пська ’слотна’ (Сл. ПЗБ), драг. хляпанэ́на ’хлюпата (мокры снег, гразь)’. Укр. валын. ляпани́ця ’тс’, рус. валаг. ляпани́на ’непралазная гразь’. Балтызм. Параўн. літ. šlãpias ’мокры’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 2, 719). Параўн. таксама тураў. лепету́ха ’вадкая гразь’, ле́пець ’слота’ (ТС).

Ля́па 4 ’сургуч’ (глус., КЭС). Да ля́паць 3 ’кідаць, мазаць густое, ліпкае’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)