надпіса́ць, ‑пішу, ‑пішаш, ‑піша; зак., што.
Зрабіць на чым‑н. надпіс. Папас паклаў ліст у канверт, падпісаў на канверце адрас і зноў неяк супраць жадання пачаў услухоўвацца ў цішыню ночы, не кратаючыся з крэсла. Галавач. // Змясціць надпіс зверху чаго‑н. напісаняга, намаляванага. Надпісаць над радком.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напаўсо́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца ў стане напаўсну, не зусім прачнуўся або не зусім заснуў. Напаўсонны чалавек. // Які ўласцівы для таго, хто знаходзіцца ў такім стане. Напаўсонныя вочы.
2. Амаль без сну. Прайшоў дзень, мінула ноч, вельмі падобная на ранейшыя ночы — напаўсонная, трывож[н]ая. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нарыхтава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак., да чаго, з інф. і без дап.
Падрыхтавацца да чаго‑н., займець намер зрабіць што‑н. Нарыхтавацца да бою. □ Сцішылася вёска, нарыхтавалася спачыць у цёплай ночы. Пташнікаў. Казімір .. выцягнуў з верхняй кішэнькі сваёй блузы ручку і нарыхтаваўся пісаць. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́крыў, ‑крыва, м.
Тое, што і покрыва. А ручаіны стараюцца: нясуць жоўтую ваду з поля.., узрываюць ледзяны пакрыў ракі. Лужанін. Затое буйна разросся сад — яблыні і грушы так сашчапіліся голлем, што стварылі суцэльны пакрыў. Навуменка. Пад покрывам зімовай ночы партызаны падкрадаюцца да варожай камендатуры. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разадзьму́ць, ‑му, ‑меш, ‑ме; зак., што.
Тое, што і раздзьмуць. Знаю, што ў панурую Ночы непагоду Разадзьме іх [думкі-мары] буран З захаду да ўсходу. Танк. Дома бацька-стрэлачнік праз слёзы Павучае: — Ты смялей, Валёк, Словы два скажы ім пра марозы, Разадзьмі ў пячурцы аганёк. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́ніца, ‑ы, ж.
Час сутак ад канца ночы да пачатку дня, першыя гадзіны дня. Сонечная раніца. Халодная раніца. □ — Хто там? — запытаў айцец Баніфацый. — Пусціце перабыць ноч да раніцы, — пачулася ў адказ. Чарнышэвіч. Вёска .. дыміла кожную раніцу дымком сваіх каміноў. Чорны.
•••
Добрай раніцы! — ранішняе прывітанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ноч ж. ночь;
н. пе́рад Но́вым го́дам — ночь пе́ред Но́вым го́дом;
○ бе́лыя но́чы — бе́лые но́чи;
паля́рная н. — поля́рная ночь;
◊ аб н. — в тече́ние одно́й но́чи, в одну́ ночь;
до́брай но́чы — до́брой (споко́йной) но́чи; прия́тного сна;
дзень і н. — день и ночь;
як н. і дзень — как ночь и день;
варфаламе́еўская н. — варфоломе́евская ночь;
рабі́навая (вераб’і́ная) н. — воробьи́ная ночь;
на н. гле́дзячы — на ночь гля́дя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закасі́цца, ‑кашуся, ‑косішся, ‑косіцца; зак.
Разм.
1. Затрымацца на касьбе даўжэй, чым звычайна. Закасіўся да ночы.
2. Стаміцца на касьбе. За дзень закасіўся.
3. Косячы, перайсці мяжу, скасіць частку чужой сенажаці. Не ведаю, як бацька з такой далечы мог разгледзець, што касец закасіўся на наш луг. Шуцько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змярка́нне, ‑я, н.
1. Наступленне змроку, цемнаты. Дзень праводзяць дзеці ў лесе — З досвітку і да змяркання. Аўрамчык. Сонца зайшло, і пачалося змярканне — ціхае, свежае, з расой і камарамі. Брыль.
2. Прыцемкі паміж заходам сонца і наступленнем ночы. Дзень пагас за сялом, Паплавы ахінула змярканне. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напха́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сабрацца, стоўпіцца ўнутры чаго‑н.; набіцца. Цяпер я разумею: людзей, што напхаліся ў будыніну, мучыла ў тую мінуту гаркота і злосць на пакутлівую неўладкаванасць ночы. Мехаў.
2. Груб. Наесціся. Напхацца кашы. Напхацца бульбы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)