род², -у, М -дзе, м., чаго.
1. Разнавіднасць чаго-н., якая валодае якой-н. якасцю, уласцівасцю.
Р. войск (спецыялізацыя войск у залежнасці ад характару ўзбраення і прызначэння). Войскі ўсіх родаў зброі.
2. Напрамак, спосаб дзейнасці.
Выбраць новы р. дзейнасці.
3. Нешта (нехта) накшталт каго-, чаго-н., падабенства каго-, чаго-н.
Гэта гасцініца — р. пансіяната.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
захо́дні, ‑яя, ‑яе.
1. Які знаходзіцца на захадзе, які ідзе з захаду, проціл. усходні. Заходняя частка краіны. Заходні напрамак. Заходні вецер.
2. Які мае адносіны да Захаду. Заходняя культура. Заходняя мода.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абвурга́ніваць ’абыгрываць’, абвурганівацца ’прайграваць’ (Нас.). Няясна. Ці існуе сувязь з варган, ст.-рус. оръганъ, польск. organy, чэш. varhany ’прымітыўны музыкальны інструмент’, гл. Шварц, AfslPh, 40, 290, напрамак запазычання лац. > ням.-бав. > чэш. > ст.-рус. Параўн. пач. v‑ у бел., укр. і літ. адпаведніках. Або да варганіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
непажада́ны, ‑ая, ‑ае.
Такі, якога не жадаюць, які не адпавядае чыім‑н. жаданням, інтарэсам. Непажаданы госць. □ Гутарка прымае непажаданы напрамак. Сергіевіч. Калі выяўляліся непажаданыя настроі.., дык адразу прымаліся і належныя меры. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саветало́гія, ‑і, ж.
Рэакцыйны напрамак у сучаснай буржуазнай грамадскай навуцы, прапагандзе, ідэалогіі, які з тэндэнцыйных пазіцый вывучае і асвятляе жыццё СССР і іншых сацыялістычных краін, іх эканамічны і палітычны лад, гісторыю і культуру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нігілі́зм, ‑у, м.
1. Адмаўленне грамадскіх каштоўнасцей, норм, прынцыпаў маралі, законаў; скептыцызм.
2. Напрамак у асяроддзі рускай разначыннай інтэлігенцыі 60‑х гг. XIX ст., прыхільнікі якога адмоўна ставіліся да буржуазна-дваранскіх традыцый і прыгонніцтва.
[Ад лац. nihil — нішто.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схала́стыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. Галоўны напрамак сярэдневяковай ідэалістычнай філасофіі, які стварыў сістэму штучных, чыста фармальных лагічных аргументаў для тэарэтычнага апраўдання рэлігійных догматаў.
2. Фармальныя веды, адарваныл ад жыцця і практыкі; начотніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утылітары́зм, ‑у, м.
1. Прынцып ацэнкі ўсіх з’яў з пункту гледжання іх карыснасці, магчымасці служыць сродкам для дасягнення якой‑н. мэты.
2. Напрамак у этыцы, які лічыць карысць асновай маральнасці і крытэрыем чалавечых паводзін.
[Ад лац. utilitas — карысць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эмпірыясімвалі́зм, ‑у, м.
Суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у рускай філасофіі 20 ст., які адмаўляе аб’ектыўнасць знешняга свету і сцвярджае, што ўяўленні і паняцці — не адлюстраванне рэальных рэчаў у свядомасці, а толькі сімвалы, умоўныя знакі нашых адчуванняў.
[Ад грэч. empeiría — вопыт і symbolon — умоўны знак, прыкмета.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пралама́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ло́міцца; зак.
1. Ламаючыся, утварыць у сабе адтуліну, дзірку.
Лёд быў тонкі і праламаўся.
2. Змяніць свой напрамак пры пераходзе з аднаго фізічнага асяроддзя ў другое (спец.).
Сонечны прамень праламаўся ў прызме.
|| незак. прало́млівацца, -аецца (да 1 знач.), прало́мвацца, -аецца (да 1 знач.) і праламля́цца, -я́ецца (да 2 знач.).
|| наз. праламле́нне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)