похо́жий падо́бны (да каго, чаго, на каго, што);
◊
э́то похо́же на то, что… гэ́та падо́бна на то́е, што…;
э́то ни на что не похо́же гэ́та ніку́ды не ва́рта;
похо́жий, как две ка́пли воды́ падо́бны, як дзве кро́плі вады́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пільнава́цца (каго, чаго) несов.
1. не отходи́ть;
п. ха́ты — не отходи́ть от до́ма;
2. (не упускать из виду) сле́довать; держа́ться, приде́рживаться;
п. даро́гі — держа́ться доро́ги;
п. ба́цькі — сле́довать за отцо́м;
3. сле́довать (чему), приде́рживаться; соблюда́ть, блюсти́;
4. не оставля́ть без внима́ния, без забо́ты;
п. гаспада́ркі — не оставля́ть без внима́ния хозя́йства;
5. (и без доп.) бере́чься, остерега́ться;
каб пільнава́ўся, то не захварэ́ў бы — е́сли бы берёгся (остерега́лся), то не заболе́л бы;
6. страд. охраня́ться, стере́чься, сторожи́ться; подстерега́ться; см. пільнава́ць 1, 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заікну́цца сов., в разн. знач. заикну́ться;
ву́чань не́шта прамармыта́ў, ~ну́ўся і змоўк — учени́к что́-то пробормота́л, заикну́лся и замолча́л;
пра сваё міну́лае ён і не ~ну́ўся — о своём про́шлом он и не заикну́лся;
◊ ва́рта то́лькі з. — сто́ит то́лько заикну́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паса́дка ж.
1. в разн. знач. поса́дка;
п. капу́сты — поса́дка капу́сты;
п. ў цягні́к — поса́дка в по́езд;
вы́мушаная п. — вы́нужденная поса́дка;
кавалеры́йская п. — кавалери́йская поса́дка;
2. тех. (то, что помещено куда-л. для обработки) са́дка;
○ мя́ккая п. — мя́гкая поса́дка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прадава́ць несов., в разн. знач. продава́ть; см. прада́ць;
◊ дры́жыкі п. — а) тру́са пра́здновать; б) дрожа́ть (трясти́сь) от хо́лода;
за што купі́ў, за то́е і ~даю́ — погов. за что купи́л, за то и продаю́;
п. з малатка́ — продава́ть с молотка́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спаўзці́ сов.
1. прям., перен. сползти́; (сдвинуться с места — ещё) съе́хать;
с. з гары́ ўніз — сползти́ с горы́ вниз;
с. да фармалі́зму ў ана́лізе — сползти́ к формали́зму в ана́лизе;
2. (удалиться) уползти́;
чарапа́ха не́куды ~зла́ — черепа́ха куда́-то уползла́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бо́бер ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). Параўн. укр. назвы: бабру́н, бабру́на, бабару́нка, бабри́ська, бобру́нка, бобору́нка, бобруни́ця і г. д., якія звычайна звязваюць з укр. дзеясловам ба́брати(ся) ’пэцкаць; вазіцца’ (Рудніцкі, 46; перад тым як паляцець, божая кароўка нібы доўга возіцца). Фанетычна немагчымая сувязь з бедр‑ ’божая кароўка’ (насуперак Махэк₂, 50, і Каламіец, Мовознавство, 1967 (3), 50–51). Паколькі сувязь з дзеясловам бабрати(ся) няпэўная (гл. Краўчук, ВЯ, 1968 (4), 124), то, магчыма, трэба зыходзіць з шырока вядомай асновы babr‑, bobr‑ і да т. п. (параўн. нават рум. buburúză ’божая кароўка’; падрабязней Краўчук, там жа). Параўн. яшчэ барбуха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́біт ’манаскае адзенне ўвогуле і асабліва ў каталіцкіх манахаў’ (Нас.), Укр. га́біт, габит (з XVII–XVIII стст.). Запазычанне з польск. habit ’тс’ (вядомага з XVI ст.) < лац. habitus ’тс’ (Слаўскі, 390; Кюнэ, Poln., 55). Параўн. яшчэ Рудніка (515), які ўкр. словы выводзіць прама з лац. У ст.-бел. мове ў XVIII ст. засведчана габитъ ’выгляд, аблічча’ < лац. habitus ’тс’ (гл. Булыка, Запазыч., 76). Лац. слова пранікла ў многія еўрап. мовы. Параўн. Слаўскі, там жа; MESz, 2, 9. Сюды ж га́бітнік ’ксёндз, які ходзіць у габіце’ (Нас.). Паколькі гэтага слова няма ў польск. мове, то яго трэба лічыць беларускім утварэннем ад запазычанага га́біт.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́йнік 1 ’расліна Epipactis Sw.’ (БРС, Кіс.). Калі меркаваць, што спачатку гайнік азначаў расліну Epipactis palustris Grantz, якая расце ў сырых мясцінах, на багнах, то ёсць магчымасць звязаць яе назву з гайно́ ’бярлога, логава’ (гл. гайно́), г. зн. што спачатку гайнік — расліна, якая сустракаецца на гайне́, на брудных, балоцістых месцах. Параўн. Нейштадт, Определитель, 174.
Га́йнік 2 ’чорны бусел’ (Шатал.). Ці не таго ж самага паходжання, што і гайнік 1? Чорны бусел сустракаецца на багнах і сырых месцах. Іншая магчымасць тлумачэння: гайнік ад гайно ’гняздо чорнага бусла, вельмі масіўнае і грубае’? Да рэалій параўн. Флінт, Птицы, 64–65.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Галубцы́ ’галубцы (назва ежы)’ (БРС). Рус. голубцы́, укр. голубці́, польск. gołąbki. У аснове назвы ляжыць *golǫbь — назва птушкі (гэта, магчыма, не па форме, не па знешняму падабенству галубцоў з птушкай, а ў сувязі з вясеннімі і да т. п. абрадамі; гл. Слаўскі, 1, 313). Узаемныя адносіны паміж адпаведнымі словамі са слав. моў вельмі заблытаныя. Рус. голубцы́ як мяркуе Шанскі (1, Г, 122), запазычана, відавочна, з укр. мовы. Польск. слова, паводле Слаўскага (там жа), узята таксама з укр. мовы. Што датычыцца бел. слова, то таксама можна меркаваць аб яго запазычанні з укр. або рус. мовы (няма ў дыялектных крыніцах).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)