Verbum

сямёра, семяры́х, семяры́м, семяры́мі, ліч. зб.

1. 3 назоўнікамі мужчынскага і агульнага роду, што абазначаюць асоб, з разам узятымі асабовымі назоўнікамі мужчынскага і жаночага роду, з назоўнікамі мн. л., якія абазначаюць жывых істот абодвух полаў, з асаб. займ. мн. л. і без залежнага слова: колькасць сем.

С. хлопцаў.

С. сірот.

С. пасажыраў: чатыры мужчыны і тры жанчыны.

С. свіней.

Нас было с.

С. аднаго не чакаюць (прыказка).

2. 3 назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот: колькасць сем.

С. гусянят.

3. звычайна Н і В. З множналікавымі назоўнікамі: сем прадметаў.

С. саней.

С. штаноў.

4. звычайна Н і В. З некаторымі назоўнікамі, якія абазначаюць прадметы, што існуюць або якія носяць у пары: сем пар.

С. туфель.

С. шкарпэтак.

шасцёра, -цяры́х, -цяры́м, -цяры́мі, ліч. зб.

1. 3 назоўнікамі мужчынскага і агульнага роду, што абазначаюць асоб, з разам узятымі асабовымі назоўнікамі мужчынскага і жаночага роду, з назоўнікамі мн. л., якія абазначаюць жывых істот абодвух полаў з асабовымі займеннікамі мн. л. і без залежнага слова: колькасць шэсць.

Ш. хлопцаў.

Ш. сірот.

Нас было ш.: тры хлопцы і тры дзяўчыны.

Ш. свіней.

Тыя ш. ўжо пайшлі.

Шасцярым прапаноўвалі.

2. 3 назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот: колькасць шэсць.

Ш. дзяцей.

Ш. звяркоў.

3. звычайна

Н і В.

З множналікавымі назоўнікамі: шэсць прадметаў. Ш. сутак.

Ш. калёс.

Ш. нажніц.

4. звычайна

Н і В.

З некаторымі назоўнікамі, якія абазначаюць прадметы, што існуюць або якія носяць у пары: шэсць пар. Ш. шкарпэтак.

Ш. туфель.

дакаці́цца, -качу́ся, -ко́цішся, -ко́ціцца; зак.

1. Коцячыся, дасягнуць якога-н. месца.

Клубок дакаціўся да парога.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Данесціся, пачуцца (пра гукі грому, гармат і пад.).

Здалёку дакаціўся грукат гармат.

3. перан. Апусціцца (у 2 знач.), дайсці да непрыемнасцей (разм.).

Д. да злачынства.

|| незак. дако́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

нарабі́ць, -раблю́, -ро́біш, -ро́біць; -ро́блены; зак., чаго.

1. Зрабіць вялікую колькасць чаго-н.

Н. фотаздымкаў.

2. Зрабіць, учыніць што-н. або многа чаго-н. (звычайна дрэннага, непрыемнага і пад.).

Н. глупства.

Н. памылак.

3. Зрабіць вязаннем нейкую колькасць (разм.).

Н. панчох, шкарпэтак.

|| незак. нарабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 1 і 3 знач.).

мо́ршчыцца, -чуся, -чышся, -чыцца; незак.

1. Збірацца ў маршчыны (пра скуру, часткі твару і пад.).

2. Моршчыць твар (ад болю, незадаволенасці і пад.).

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Пакрывацца маршчынамі, складкамі (пра адзежу, рэчы).

|| зак. намо́ршчыцца, -чуся, -чышся, -чыцца, памо́ршчыцца, -чуся, -чышся, -чыцца і змо́ршчыцца, -чуся, -чышся, -чыцца.

сагрэ́цца, -грэ́юся, -грэ́ешся, -грэ́ецца; зак.

1. Сагрэць сябе, сваё цела.

С. ў хаце ля печы.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць гарачым, цёплым; нагрэцца.

Вада ў печы сагрэлася.

3. перан. Падабрэць ад добрых, сардэчных слоў, адносін.

Ад добрай парады сагрэлася душа.

|| незак. саграва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. саграва́нне, -я, н.

пло́шча, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. Частка плоскасці, абмежаваная замкнутай ломанай або крывой лініяй.

П. чатырохвугольніка.

2. Незабудаванае вялікае і роўнае месца (у горадзе, вёсцы), ад якога звычайна разыходзяцца ў розныя бакі вуліцы.

П.

Перамогі ў Мінску.

3. Прастора, памяшканне, прызначаныя для якіх-н. мэт.

П. пад азімыя культуры.

Жылая п.

пала́ц, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Вялікі і пышны будынак, які звычайна выдзяляецца сваёй архітэктурай.

2. Такі будынак, які з’яўляецца месцазнаходжаннем манарха і яго сям’і.

Царскі п.

3. з Р. У складзе назваў некаторых будынкаў шырокага грамадскага прызначэння.

П. піянераў.

П. спорту.

|| прым. пала́цавы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

папра́віцца, -ра́ўлюся, -ра́вішся, -ра́віцца; зак.

1. Выправіць сваю памылку (звычайна пры выказванні).

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Палепшыцца, змяніцца на лепшае.

Справы паправіліся.

3. Стаць здаравейшым; памажнець.

П. пасля санаторыя.

|| незак. папраўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. папра́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 2 і 3 знач.).

Пайшло на папраўку.

парашо́к, -шку́ і -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

1. -шку́. Дробна расцёртыя частачкі цвёрдага рэчыва.

Зубны п. (для чысткі зубоў).

2. -шка́. Лекавае рэчыва пэўнай дазіроўкі ў раздробненым выглядзе.

Лякарства ў парашках.

◊

Сцерці ў парашок каго (разм.). — жорстка расправіцца; звычайна як выраз пагрозы.

|| прым. парашко́вы, -ая, -ае.

Парашковае малако (з малочнага парашку).