Прыпыні́ць, прыпуні́ць ’спыніць рух на некаторы час; перастаць рабіць што-небудзь’; ’даць прыпынак, прытулак, схованку’ (ТСБМ, Яруш., ТС), пріпыніті ’спыніць, абразуміць’ (Бес.). Прэфіксальны дзеяслоў з коранем пін‑ (гл. пну, пяць). Аб змяненні і > ы ў корані гл. апыну́цца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каплі́вы ’цяжкі, марудны’ (красл.) фармальна мог утварыцца ад капаць, ^напіць (прасл. карт ’ліцца па кроплях’), як імчаць — імклівы, маўчаць — маўклівы, кеміць — кемлівы. Грынавецкене (Сл. паўн.-зах., 2, 405) суадносіць гэту лексему з літ. kapliuoti, лат. kaplot ’цяжка рабіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Развару́ха ’трывожны час’ (Сцяшк. Сл.), ’неспакой’: пашла такая разваруха, што нікому жыця нема (Сержп. Казкі). Ад разварушы́ць па аналогіі з завару́ха, параўн. рус. прастамоўныя завару́ха ’складаная, заблытаная справа’, завари́ть ’пачаць што-небудзь рабіць, не прадбачачы наступствы’. Гл. варушы́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́счынак (росчынок) ’рашчына’ (хойн., Мат. Гом.). Можна дапусціць уплыў польск. мовы (rozczyn ’тс’ з суф. *‑ъkъ > ‑ок). Аднак вядома і польск. rozczyna ’тс’. Да раз‑/рос‑ (< прасл. *orz‑) і чыніць < прасл. *činiti ’рабіць’ (гл.). Параўн. укр. ро́зчин ’раствор’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́лікі: ту́лікі церці ‘гультайнічаць, біць бібікі’ (пух., Жыв. сл.). Магчыма, да папярэдняга слова — ‘рабіць простыя рэчы, займацца несур’ёзнымі справамі’, генетычна звязана з туляцца ‘хадзіць без работы, ацірацца’, аналагічна да тачыць лясы ‘марна траціць час у размовах’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; -ка́заны; зак., што каму і без дап.
1. Шапнуць або паказаць незаўважна каму-н. тое, што той павінен адказаць.
П. адказ.
2. перан. Навесці на думку, дапамагчы прыйсці да рашэння.
Праверка падказала правільнае рашэнне.
Падкажыце, што нам тут рабіць (парайце; разм.).
|| незак. падка́зваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падка́званне, -я, н., падка́з, -у, м. і падка́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго (што).
1. і з дадан. Прымусіць паверыць чаму-н., упэўніць у чым-н.
Яго словы пераканалі нас.
Ён пераканаў, што трэба рабіць менавіта так.
2. з інф. або злуч. «каб». Угаворамі схіліць да чаго-н., прымусіць зрабіць што-н.
П. каго-н. застацца.
Трэба п. яго, каб ехаў сёння.
|| незак. перако́нваць, -аю, -аеш, -ае; наз. перако́нванне, -я, н.
|| наз. перакана́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грашы́ць, грашу́, гро́шыш і грашы́ш, грэ́шыць і грашы́ць, грэ́шым і грашы́м, гро́шыце і грашыце́, гро́шаць і граша́ць; незак.
1. Рабіць грэх (у 1 знач.).
Хто спіць, той не г. (прыказка).
2. супраць чаго або чым. Парушаць якія-н. правілы, супярэчыць каму-н.
Г. супраць ісціны.
|| зак. паграшы́ць, -грашу́, -гро́шыш і -грашы́ш, -грэ́шыць і -грашы́ць (да 2 знач.) і саграшы́ць, -грашу́, -грэ́шыш і -грашы́ш, -грэ́шыць і -грашы́ць (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
завары́ць, -ару́, -а́рыш, -а́рыць; -а́раны; зак.
1. што і чаго. Прыгатаваць навар, настой з чаго-н. ці абдаць варам пры гатаванні чаго-н.
З. чай.
З. ліпавага цвету.
З. цеста.
2. Заліць, запоўніць пустоты ў металічным ліцці (спец.).
3. перан. Распачаць рабіць што-н. (клапатное, непрыемнае; разм.).
З. справу.
|| незак. зава́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. зава́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1 і 2 знач.) і зава́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гандлява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; незак.
1. кім-чым, з кім-чым і без дап. Весці гандаль.
Г. таварамі шырокага ўжытку.
Г. з замежнымі краінамі.
2. перан., кім-чым. Рабіць што-н. прадметам гандлю дзеля матэрыяльнай выгады.
Г. сваім сумленнем.
3. Займацца гандлем як прафесіяй.
Гандлюе ў магазіне.
Вучыцца г.
4. Пра гандлёвае прадпрыемства: прадаваць, адпускаць тавар.
Магазін гандлюе да 22 гадзін.
|| наз. гандлява́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)