ла́паць², -аю, -аеш, -ае; незак., каго-што і без дап. (разм.).
Хапаць, мацаць рукамі.
Не лапай, не купіш (прыказка).
|| аднакр. ла́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. ла́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ла́янка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Абразлівыя, грубыя словы, выразы, дакоры.
Зняважлівая л.
2. Сварка.
Пражыць век без лаянкі.
|| прым. ла́янкавы, -ая, -ае.
Лаянкавыя словы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ляшы́ць, ляшу́, ляшы́ш, ляшы́ць; ляшы́м, ляшыце́, ляша́ць; ле́шаны; незак., што і без дап. (разм.).
Пры сяўбе ўручную адзначаць чым-н. месца, дакуль засеяна.
Л. жыта.
|| наз. ляшэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
табурэ́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
Разнавіднасць мэблі без спінкі для сядзення.
|| памянш. табурэ́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. табурэ́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тарара́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. Загрукацець, загрымець.
2. каго і без дап. Моцна ўдарыць; выстраліць.
Т. па спіне.
Т. з ружжа.
|| незак. тарара́хаць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Нішчы́мны ’посны, без тлушчу, без закрасы’ (Касп., Шат., Некр., Сцяшк., Янк. 1, Вешт., Сл. ПЗБ), ’пусты, парожні; посны; без нічога, з пустымі рукамі; дрэнны, слабы’ (ТС, Ян., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), нішчы́мный (нисчи́мный) ’пусты, звараны без закрасы’ (Нас., Бяльк.), сюды ж нішчы́мніца ’адсутнасць тлушчу, посніца’ (Бяльк., Касп., Мат. Гом., Янк. 1-2; бых., Янк. Мат.), ’посная ежа’ (Яруш., Мат. Гом., Сл. ПЗБ), ’нясмачная ежа’ (Нас.), нішчымно́та ’пустата, нястача’ (ТС), нішчы́мнік (нисчи́мникъ) ’бядняк, які харчуецца ўсухамятку’ (Нас.). Ад спалучэння ні з чым ’без нічога’, параўн. прыслоўе ў Насовіча з этымалагічным напісаннем: нисчи́мъ ’бедна, мізэрна; з пустымі рукамі’: Нисчимь всегды ядзим…; Нисчимъ жонку взявъ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ты́дзень, -дня м. неде́ля ж.;
на тым ты́дні — на той неде́ле;
○ рабо́чы т. — рабо́чая неде́ля;
◊ без го́да т. — бе́з году неде́ля;
сем пя́тніц на ты́дні — погов. семь пя́тниц на неде́ле;
з ты́дня на т. — с неде́ли на неде́лю
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цар, род. цара́ м., прям., перен. царь;
звяржэ́нне ~ра́ — сверже́ние царя́;
пры ~ру́ — при царе́;
ц. звяро́ў — царь звере́й;
ц.-пту́шка — фольк. царь-пти́ца;
◊ без ~ра́ ў галаве́ — без царя́ в голове́;
за ~ро́м Гаро́хам — при царе́ Горо́хе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; -ка́заны; зак.
1. каму, на што і без дап. Сказаць, паведаміць што-н. у адказ на зварот ці запытанне, на пытанне, ліст.
А. на пісьмо.
2. што. Расказаць настаўніку ўрок.
3. чым. Павесці сябе пэўным чынам у адказ на што-н.
А. жартам.
А. вершам.
4. Адазвацца, адклікнуцца на голас, покліч і пад.
5. за каго-што і без дап. Быць пакараным, панесці адказнасць за каго-, што-н.
А. за свой учынак.
6. што. Завяшчаць што-н. каму-н.
Ён адказаў сыну частку гаспадаркі.
7. без дап., разм. Выйсці са строю, сапсавацца.
У трактара адказалі тармазы.
|| незак. адка́зваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сірата́, -ы́, ДМ -раце́, Т -о́й (-о́ю), мн. сіро́ты і (з ліч. 2, 3, 4) сіраты́, -ро́т, м. і ж.
Дзіця або падлетак, які застаўся без аднаго або абодвух бацькоў.
Дзе ж сіраце бацьку ўзяць? Круглая с. (без маці і бацькі).
◊
Казанская сірата — пра таго, хто прыкідваецца няшчасным, каб разжаліць каго-н.
|| памянш.-ласк. сіро́тка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -тцы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -так і сіраці́нка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -нцы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -нак.
|| прым. сіро́чы, -ая, -ае і сіро́цкі, -ая, -ае.
Сірочую галоўку дожджык мые.
Зіма сёлета сіроцкая — без моцных маразоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)