пазаплыва́ць 1, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Заплысці куды‑н. — пра ўсіх, многіх. Пазаплываць далёка ў мора. □ Рыба не вельмі бралася. Відаць, яна пазаплывала ў ціну, каб перадрамаць у зацішку нядоўгую ноч. Сіняўскі.
пазаплыва́ць 2, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
1. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.); чым і без дап. Заплысці, пакрыцца або напоўніцца чым‑н. — пра ўсё, многае. Дзе-нідзе кідаюцца ў вочы пакалечаныя асколкамі камлі. Раны пазаплывалі смалою і гояцца... Сачанка.
2. Разм. Распаўнець — пра ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасярэ́браны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пасерабрыць.
2. у знач. прым. Пакрыты тонкім слоем серабра. Моўчкі [Віцінг] прайшоў у куток да шафы, адчыніў дзверцы, дастаў чорную пляшку і дзве пасярэбраныя чаркі. Асіпенка.
3. перан.; у знач. прым. Серабрысты, сівы. Твар худы, а густая кароткая пасярэбраная барада і глыбока схаваныя вочы робяць [бацьку] яшчэ худзейшым. Галавач. Галава [гаспадара] з шырокім ілбом акаймавана з бакоў і ззаду кучаравымі пасярэбранымі валасамі. В. Вольскі. Увайшоў Готфрыд Габер, з пасярэбранымі скронямі, прыгожы, з пранізлівымі вачыма. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руча́йка, ‑і, ДМ ‑айцы; Р мн. ‑аек; ж.
1. Верацяно з наматанымі на яго ніткамі. Маці ўздыхнула, наматала на ручайку апошнюю нітку і ўстала з-за прасніцы. Пестрак. Белы, з серабрыстым адлівам кужаль пад яе рукамі ўмомант наматваўся ніткай на ручайку. Паўлаў.
2. Абл. Жменя лёну (валакна). За паклонамі б’юць церніцы паклон, За ручайкаю ручайку — грызуць лён, А з-пад церніцаў кастрыца — быццам снег. Крапіва. Яе русыя валасы, заплеценыя ў слабую касу, адразу кідаліся ў вочы: былі, як ачэсаная ручайка льну. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смяшлі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны часта, з усялякага выпадку смяяцца. Цяпер Жэнька быў другім, зусім не падобным да таго вясёлага, смяшлівага хлопца. Шамякін. // Уласцівы такому чалавеку. Смяшлівы характар. // Разм. Такі, пры якім хочацца смяяцца. Смяшлівы настрой.
2. Які выражае гатоўнасць да смеху, смяшлівасць, весялосць. — У пана настаўніка і грэчкі няма, — сказала Ядвіся і ўскінула на настаўніка свае вясёлыя смяшлівыя вочы. Колас. Сяргей павярнуўся на голас. Яго абветраны твар адразу зрабіўся смяшлівым. Капусцін.
3. Такі, што можа выклікаць смех; смешны. [Медзведзяняты] лагодненькія, калмаценькія, смяшлівыя. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчыто́к, ‑тка, м.
1. Памянш.-ласк. да шчыт; невялікі шчыт (у 2, 3 і 4 знач.). Насунуўшы на вочы шчыток, працуе электразваршчык. Дадзіёмаў. І што ні двор — пад паветкай і пад сценамі пад самы шчыток — вялікія запасы сухіх дроў. Машара. Галя падскочыла да шчытка, паціснула кнопку. Грахоўскі.
2. У спорце — прыстасаванне, якое ахоўвае асобныя ўчасткі цела іграка ад удараў.
3. У заалогіі — цвёрдая пласцінка ля асновы крыл жука.
4. У батаніцы — суквецце, у якім усе кветкі, размешчаны на адной плоскасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́драць сов.
1. (вынуть вколоченное, вросшее) вы́тащить, вы́рвать, вы́дернуть;
в. цвік са сцяны́ — вы́тащить (вы́рвать, вы́дернуть) гвоздь из стены́;
в. па́сму валасо́ў — вы́дернуть прядь воло́с;
2. (отделить, вырывая из чего-л.) вы́рвать, вы́драть;
в. ліст з кні́гі — вы́рвать (вы́драть) лист из кни́ги;
3. вы́царапать;
◊ в. во́чы — вы́царапать глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жва́вы
1. живо́й; оживлённый;
~вае дзіця́ — живо́й ребёнок;
~вая гу́тарка — жива́я (оживлённая) бесе́да;
~выя во́чы — живы́е глаза́;
2. (лёгкий в движениях) ре́звый;
~выя ко́ні — ре́звые ло́шади;
3. (быстрый и ловкий) прово́рный; расторо́пный; пры́ткий; (бойкий — ещё) шу́стрый;
ж. хло́пец — прово́рный (расторо́пный, шу́стрый) па́рень;
4. охот. рыскли́вый;
ж. саба́ка — рыскли́вая соба́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
святло́ ср., в разн. знач. свет м.;
дзённае с. — дневно́й свет;
патушы́ць с. — погаси́ть свет;
вы́йсці на с. — вы́йти на свет;
вочы́ свяці́ліся цёплым ~ло́м — глаза́ свети́лись тёплым све́том;
◊ у ~ле́ — (чаго) в све́те (чего);
у ружо́вым ~ле́ — в ро́зовом све́те;
пралі́ць с. — (на што) проли́ть свет (на что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
со́нца ср., в разн. знач. со́лнце;
усхо́д с. — восхо́д со́лнца;
го́рнае с. — спец. го́рное со́лнце;
загара́ць на ~цы — загора́ть на со́лнце;
с. пра́ўды — со́лнце пра́вды;
◊ да с. — до (восхо́да) со́лнца;
ме́сца пад ~цам — ме́сто под со́лнцем;
паку́ль с. ўзы́дзе, раса́ во́чы вы́есць — посл. пока́ со́лнце взойдёт, роса́ о́чи вы́ест
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лупи́ть несов.
1. (очищать от коры, скорлупы и т. п.) прост. лупі́ць, абдзіра́ць;
2. (брать втридорога) прост. лупі́ць, драць, дзе́рці;
3. (сильно бить, колотить, хлестать) лупі́ць, біць, лупцава́ць, хваста́ць;
лупи́ть кнуто́м лупі́ць (лупцава́ць, хваста́ць) пу́гай;
дождь лупит дождж лу́піць;
◊
лупи́ть глаза́ лупі́ць во́чы;
лупи́ть как си́дорову ко́зу лупі́ць як сі́дараву казу́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)