чарці́ць, чарчу, чэрціш, чэрціць; незак., што і без дап.
1. Рабіць чарцёж чаго‑н. Я іду да брыгадзіра .., які схіліўся над лістом фанеры і нешта чэрціць. Мыслівец. Церахаў дастаў чысты кавалак паперы і стаў нешта чарціць. Місько.
2. Праводзіць лінію, рысу (лініі, рысы). — Калі з хутара хто-небудзь пойдзе, я таксама пайду ўслед. Па дарозе буду чарціць палкай рымскія пяцёркі. Па гэтых значках і шукайце мяне. Курто. // Дакранаючыся да чаго‑н., пакідаць след у выглядзе лініі, рысы. Нябачныя мошкі ці вадзяныя жукі чарцілі на .. гладзі [возера] адмысловыя іерогліфы. Шамякін. // Пры перамяшчэнні ў паветры пакідаць след на фоне неба ў выглядзе лініі, рысы. У нязнаны космас, заімглёны Імчаць ракеты, чэрцяць след. Ляпёшкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акы́н, ‑а, м.
Народны паэт-імправізатар і спявак у некаторых народаў Азіі (казахаў, кіргізаў і інш.). Ляці, мая песня, ляці і спявай, Суседа-акына як след прывітай. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трасі́руючы, ‑ая, ‑ае.
Які пры палёце пакідае бачны след і гэтым дапамагае весці далейшы прыцэл (пра кулю, снарад). [Мікола:] — Нам патрэбны трасіруючыя патроны. Ведаеш, такія: ляціць куля і гарыць. Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тарава́ты ’памяркоўны; не скупы’ (карм., ЛА, 3), ’шчодры’ (Янк. БП), тырыва́тый ’добры, шчодры’ (Бяльк.), сюды ж тарава́ціцца (торова́цицьца) ’дэманстраваць шчодрасць’, ’абяцаць; прапанаваць мала’ (Нас.). Рус. тарова́тый, торова́тый перакладаюць як ’спрытны, дасціпны; шчодры, гасцінны’ (Некр. і Байк.), ’маторны’ (Ласт.). Звязваюць з тор ’дарога, шлях; след’, тары́ць ’пракладваць след, шлях’ (гл.), што да *torъ, *toriti, роднасных да *terti (гл. церці), гл. Фасмер, 4, 84; Новое в рус. этим., 233. Да семантыкі параўн. запрато́рыць ’закінуць, падзець невядома дзе’, славен. tóriti ’рассыпаць, растрачваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напа́сці сов., в разн. знач. напа́сть;
н. на во́рага — напа́сть на врага́;
н. на а́ўтара кні́гі — напа́сть на а́втора кни́ги;
н. на след — напа́сть на след;
на мяне́ напа́ла — ро́спач на меня́ напа́ло отча́яние;
напа́ла хваро́ба — напа́ла боле́знь;
напа́ла моль — напа́ла моль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дарэ́мна,
1. Прысл. да дарэмны.
2. у знач. вык. Марна, бескарысна. Колькі мы ні гукалі і ні свісталі — усё дарэмна, Мішкаў і след прастыў. Паслядовіч.
•••
Дарэмна хлеб есці гл. есці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыгры́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да тыгра (у 1 знач.), належыць яму. Тыгрыная лапа. Тыгрыны след. // Такі, як у тыгра, уласцівы тыгру. Тыгрыны роў з лясных данёсся нетраў. Валасевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзю́баць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго-што і без дап. (разм.).
1. Дзяўбці (у 1 і 2 знач.; пра птушак).
2. Удараць чым-н. вострым або ўдарацца аб што-н., пакідаючы след.
Д. лёд.
Кулі дзюбаюць жалеза.
◊
Дзюбаць носам (разм.) — драмаць, то апускаючы, то ўзнімаючы галаву.
|| аднакр. дзю́бнуць, -ну, -неш, -не; -ні і дзюбану́ць, -ну́, -не́ш, -не́, -нём, -няце́, -ну́ць, -ні́.
|| наз. дзю́банне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ура́жанне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. След, які застаецца ў свядомасці, у душэўным жыцці ад убачанага, пачутага, перажытага.
Уражанні дзіцячых гадоў.
Падарожныя ўражанні.
2. Уплыў, уздзеянне.
Знаходзіцца пад моцным уражаннем.
3. Уяўленне, думка, што склаліся ў выніку знаёмства, сустрэчы з кім-, чым-н.
Дзяліцца ўражаннямі з кім-н. Гэты чалавек зрабіў на нас добрае ў.
Складваецца ў., што ён не ва ўсім тут разабраўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няздо́льнасць, ‑і, ж.
Адсутнасць здольнасці, умення рабіць што‑н. [Бруно] пратрымаўся ў шэфах нядоўгі час і хутка быў вызвалены ад гэтых абавязкаў з прычыны яго поўнай няздольнасці наладзіць як след работу. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)