Мёд, мед, мэд, мід, мідь, мяды́ ’салодкае рэчыва з нектару кветак’, ’напітак з мёду’ (ТСБМ, Бес., Анох., Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ, Ян; ашм., З нар. сл.; слаўг., Нар. сл.; драг., КЭС), ’нектар’, ’смала на вішнях і слівах’ (ТС), мяды́ ’добрае жыццё’ (Крыў., Дзіс.), мэдовіца ’рабочая пчала’, мэдові́к ’пернік’ (Анох.), медаву́ха, мідаву́ха ’вада, засалоджаная мёдам’, ’хмельны напітак з мёду’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ; слаўг., Нар. сл.), медава́я (мядовая) раса ’падзь’ (глыб., вілей., глыб., З нар. сл.). Укр. мед, мід, рус. мёд, польск. miód, н.-луж. mjod, в.-луж. měd, чэш., славац. med, славен. mȇd, серб.-харв. ме̑д, макед. мед, балг. мед(ът), ст.-слав. медъ. Прасл. medъ (Р. скл. medu). І.‑е. адпаведнікі: літ. medùs, лат. medus, ст.-прус. meddo ’мёд’, ст.-інд. mádhu ’тс’, ’медавуха’, авест. maϑu‑ ’мёд’, ’віно’, ст.-грэч. μέθυ, ірл. mid, ст.-в.-ням. metu ’хмельны напітак’, і.-е. *medhu‑ ’салодкі’ (Бернекер, 2, 31; Траўтман, 173; Фрэнкель, 425; Фасмер, 2, 588–589; Махэк₂, 357; Скок, 2, 396–397; Бязлай, 2, 174; Абаеў, Зб. Младэнаву, 321–328).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сітро́ ‘фруктовы безалькагольны газіраваны напітак’ (ТСБМ). Новае запазычанне з рус. ситро́ ‘тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79), з’явілася ў перыяд 1920–1930 гг. (Баханькоў, Гіст. лекс., 272). Рус. ситро́ ўтворана ад франц. citronnade ‘сітро, ліманад’ і звязана з франц. citron ‘лімон’ (гл. Трубачоў, Дополн., 3, 628).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пітво́, ‑а, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. піць.

2. Тое, што п’юць, напітак. Перад .. [людзьмі] стаялі розныя стравы і пітво. Маўр. Потым усе замітусіліся. Вынеслі на двор пад распукнутую яблыню стол, разаслалі на ім белы ў складках абрус і, увіхаючыся адна перад адной, пачалі расстаўляць пітво і закуску. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напи́ток м. напі́так, -тку м., напо́й, -ю м.; (алкогольный) обл. тру́нак, -нку м.; (питьё) пітво́, -ва ср.;

прохлади́тельные напи́тки прахаладжа́льныя напі́ткі (напо́і);

спиртны́е напи́тки спіртны́я напі́ткі (напо́і);

кре́пкие напи́тки мо́цныя напі́ткі (напо́і).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

застая́цца, -таю́ся, -таі́шся, -таі́цца; -таі́мся, -таіце́ся, -тая́цца; -то́йся; зак.

1. Доўга прастаяць без руху.

Коні застаяліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць нармальны стан, сапсавацца, доўга знаходзячыся ў нерухомасці.

Вада застаялася.

3. Затрымацца, прастаяўшы доўга на адным месцы.

З. перад карцінай.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Застацца на доўгі час не выкарыстаным (разм.).

Летам асвяжальны напітак у магазіне не застаіцца.

|| незак. засто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

насто́йка, ‑і, ДМ ‑стойцы; Р мн. ‑стоек; ж.

1. Спіртны напітак, настоены на ягадах або травах. Паставіць настойку. Вішнёвая настойка. □ Перакуліўшы добры келіх .. настойкі і смачна закусіўшы грыбамі, Сабастыян быў цяпер у тым добрым настроі, калі хочацца чалавеку марыць. Сабаленка.

2. Тое, што і настой (у 1 знач.). Ёдная настойка. Валяр’янавая настойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кру́пнік 1 ’суп з круп’ (ТСБМ, Шат., Шпіл., Нік. Очерки, Вешт., Крачк., Бяльк., Нар. словатв., КЭС, лаг., Касп., Сцяшк., ТС, Сл. паўн.-зах.). Гл. крупы.

Кру́пнік 2 ’алкагольны напітак, прыгатаваны з мёду, спірту і розных прыпраў’ (КЭС, лаг.). Параўн. укр. крупник ’тс’, польск. krupnik ’тс’. Цэнтр распаўсюджання гэтай назвы — Беларусь. Семантычны пераход не зусім зразумелы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́рцыя, ‑і, ж.

Пэўная колькасць чаго‑н. [Дзед Талаш] засыпаў у стрэльбу добрую порцыю пораху, туга забіў яго клакам. Колас. Пасля таго, як выпіты першыя шклянкі, у чайнік кладзецца новая порцыя цукру і новыя лісткі мяты, наліваецца свежы вар. В. Вольскі. // Ежа або напітак, разлічаныя на аднаго едака ў сталовай ці рэстаране. Порцыя кашы. Порцыя катлет.

[Лац. portio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Маца́к ’велікоднае яйка з моцнай шкарлупінай’, ’моцны, дужы чалавек’ (Янк. 1, ТСБМ, Сцяшк., Шат., Мат. Гом., Ян.), драг. моцу́к, моцю́к ’моцнае яйка’ (КЭС, З нар. сл.), шчуч. мацачок (Сцяшк. Сл.), мацак ’моцны тытунь або напітак’ (ТСБМ). Укр. моца́к ’дужы чалавек’, ’моцнае яйка’. Утвораны ад моц (гл.) пры дапамозе суф. ‑ак (Сцяцко, Афікс. наз., 146) першапачаткова са значэннем ’характарыстыка асобы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сок, -у, мн. -і, -аў, м.

1. Вадкасць, якая знаходзіцца ў клетках, тканках і поласцях раслінных і жывёльных арганізмаў.

Кляновы с.

Страўнікавы с.

2. Напітак, які вырабляюць з мякаці розных пладоў.

Купіць вінаграднага соку.

◊

Варыцца ў сваім саку (неадабр.) — працаваць, не падтрымліваючы сувязі з тымі, хто займаецца падобнай работай, не выкарыстоўваць іх вопыт.

Выціснуць усе сокі з каго-н. — абяссіліць празмернай работай.

У самым саку (разм.) — у росквіце фізічных сіл.

|| прым. со́кавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)