Кажушо́к ’памянш. да кажух, кароткі кажух’ (БРС, ТСБМ, Нас., Радч., Сержп., Грам.). Укр. кожушок ’тс’ (харк. і інш.), серб.-харв. (у Вука, Шулека) kožúšak ’памяншальнае да kožuh’. Нягледзячы на поўнае супадзенне гэтых слоў і спрыяльны геаграфічны крытэрый, меркаваць аб сепаратных сувязях пералічаных слоў вельмі цяжка па той прычыне, што гэта суфіксальныя ўтварэнні па вядомай і прадуктыўнай мадэлі. Розныя ўтварэнні з іншай памянш. суфіксацыяй (параўн. балг. дыял. кожушец, кожушче, укр. кожушка, серб.-харв. kòžušič і да т. п.) сведчаць, магчыма, аб незалежным утварэнні разглядаемых слоў; храналогія таксама няясная. Да кажух 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гняздо́, -а́, мн. гнёзды і (з ліч. 2, 3, 4) гнязды́, гнёзд і гнёздаў, н.
1. У птушак, насякомых і паўзуноў: месца для жылля звычайна на перыяд кладкі яек і вывядзення дзіцянят.
Ластаўчына г.
Асінае г. (таксама перан.: пра прытулак злачынных людзей).
2. Паглыбленне, куды што-н. устаўляецца (спец.).
3. Група маладых раслін, грыбоў і пад., якія растуць разам.
Грузды і лісіцы раслі гнёздамі.
4. Укрытае месца для чаго-н.
Кулямётнае г.
5. Месца высеву двух або некалькіх зярнят, а таксама ўсходы гэтых зярнят (спец.).
6. Група аднакарэнных вытворных слоў, размешчаных пры загалоўным слове ў слоўніку.
|| памянш. гняздзе́чка, -а, мн. -і, -чак, н. (да 1 знач.).
|| прым. гнездавы́, -а́я, -о́е (да 1, 2, 5 і 6 знач.).
Гнездавая пасадка лесу.
Гнездавое размяшчэнне слоў у слоўніку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
камене... (а таксама каменя...).
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) які мае адносіны да каменя (у 1 і 3 знач.), напр.: каменеапрацоўка, каменеапрацоўчы, каменедрабілка, каменеадліваны (які мае адносіны да адліўкі з каменя), каменеўборачны, каменешліфавальны, каменевыдзяляльны, каменеўтварэнне;
2) які змяшчае ў сабе камень (у 1 знач.), напр., каменебетон;
3) падобны на камень (у 1 знач.), напр., каменепадобны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адрачы́ся, -раку́ся, -рачэ́шся, -рачэ́цца; -рачо́мся, -рачаце́ся, -раку́цца; -ро́кся, -ракла́ся, -ло́ся; -рачы́ся; зак.
1. ад каго-чаго. Адмовіцца ад каго-, чаго-н., здрадзіць каму-, чаму-н.; не прызнаць.
А. ад сваіх дзяцей.
А. ад сваіх слоў.
2. ад чаго. Адмовіцца ад сваіх правоў на што-н. (уст.).
А. ад спадчыны.
|| незак. адрака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. адрачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паў...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае:
1) палавіну чаго-н., у палавінным памеры, напр.: паўакружнасць, паўгадавы, паўвалока;
2) не зусім або амаль, напр.: паўдзікі, паўпісьменны, паўзабыты, паўстацыянар;
3) не да канца, не ў поўнай меры, напр.: паўляжаць, паўсядзець;
4) з прыметамі дзвюх розных уласцівасцей, двух відаў, дзвюх парод, напр.: паўкачэўнік, паўсабака-паўвоўк, паўюнак-паўпадлетак, паўшаўковы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нова... (а таксама нава...).
Першая састаўная частка складаных слоў у знач.:
1) новы (у 1 знач.), які ўпершыню з’явіўся, напр.: новазаведзены, новаўтварэнне;
2) які адносіцца да новых месц, да новага месца, напр.: новаадкрывальнік, новапасяленец;
3) не старажытны (у 1 знач.), напр., новаеўрапейскі;
4) які толькі што пачынае што-н., прыступае да чаго-н.; які з’яўляецца навічком, напр.: нованароджаны, новапрызначаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ве́рлык ’бялок вока’ (Касп.). Параўн. варлаво́кі. Іншую этымалогію для ўсёй групы слоў дае Куркіна, Этимология, 1970, 100–102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераблёхацца ’перабоўтацца’ (Ян.). Да пера- (гл.) і блёхацца, якое ўварылася ў выніку кантамінацыі слоў боўтацца і плёхацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пло́сценька ’тоненькая вузенькая пласцінка гліны’ (стол., ЖНС). Утварылася ад плоскі (гл.) пры ад’ідэацыі слоў пласцінка (ці тоненька стружка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абве́ргнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. абверг, ‑ла; зак., што.
Выказаць нязгоду з якімі‑н. сцверджаннямі, чуткамі, даказаўшы іх непраўдзівасць. [Язэп] адчуваў, што Шугай гаворыць нешта зусім не тое, пра што павінна ісці размова, але не мог знайсці слоў, каб абвергнуць гэтыя бязглуздыя вывады. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)