◎ Прэ́міна ’частка ракі, якая зімой не замярзае’ (віл., ЛА, 2). Гл. прамінаў прамы. Пераход а > э пад націскам, параўн. барсаць: бэрсаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
О́йдзе о́ ’тут’ (Бір.) да о́дзе ’тс’ (Сцяшк. МГ) < *от‑дзе ’вось дзе’. Нерэгулярны пераход тыпу айчына < ст.-бел. отчина. Гл. от.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
брысці́, брыду́, брыдзе́ш, брыдзе́; брыдзём, брыдзяце́; пр. брыў, брыла́, ‑ло́; заг. брыдзі́; незак.
Ісці павольна, з цяжкасцю перастаўляючы ногі; цягнуцца. І бачыць дзед Талаш — вялізны дзікі кабан павольна выходзіць з ляснога гушчару і брыдзе па чэрава ў снезе, не зважаючы на дзеда. Колас. Гэта ёсць пераход, каб не лезці ў ваду, не брысці цераз брод. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапра́ва, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. пераправіць 2 (у 1 знач.); пераход, пераезд (звычайна цераз раку). З кожным крокам пераправа станавілася ўсё больш небяспечнай. Краўчанка.
2. Месца, дзе перапраўляюцца на другі бераг. Звярнуўшы налева, аўтобус стаў у доўгую чаргу машын каля пераправы. Грахоўскі. // Спецыяльнае збудаванне, прыстасаванне, якое дае магчымасць пераправіцца на другі бераг. Навесці пераправу. Пантонная пераправа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́спун ’свавольнік, гарэза’ (ТС). Літаратурная форма был& б *нёспын (дыялектны пераход ы > у тыпу пул ’пыл’ і п&д.), ад спыніцца датрымацца, супакоіцца’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Празе́брыць, прозёбрыць ’прадраць вочы’ (петрык., Шатал.). З *празёкрыць < зекры ’вочы’ (гл.). Пераход к > б, магчыма, пад уплывам зябры або дэфармаванага празёрыць ’пачаць бачыць’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́брэд ’брод, пераход ці пераезд праз возера ці раку’ (Чэрн.); ’пакрытая вадой лясная дарога’ (беласт., «Ніва», 1974 г.). Да брод, брысці́ (гл.); параўн. ву́бродок ’тс’ (КСТ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сёкер ‘сякера, тапор’ (Касп.). З *секера ‘тс’ (гл. сякера) пад уплывам тапор (змена ж. р. на м. р., адсячэнне канчатка і пераход е > ё пад націскам).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ашмурэ́ць ’ачумець, здурнець; рабіць недазволенае, дазваляць сабе ўчынкі дурнога’ (Гарэц., Бяльк., Юрч.). Да ачмурэць (гл.), фанетыка адлюстроўвае спарадычны пераход чм у шм, параўн. чмель//шмель, ці ўплыў аргат. шмурак ’дурак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мхе́нішча ’месца, дзе расце мох’ (Нас.), ’месца, дзе ляжаў мох’ (слаўг., Яшк.). Відаць, не вельмі старое ўтварэнне ад прыметніка мъх‑ѣнъ ’імшаны’ (не адбыўся пераход х > ш). Да мох (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)